ABONE OLBağışıklama virüs ve bakterilerin meydana getirdiği hastalıklardan korunmak üzere vücudun kendi bağışıklık sistemini hazır hale getirmesidir. Bağışıklama; aşılama ile aktif şekilde yada immuglobulin adı verilen özel serumlarla pasif bir şekilde sağlanabilir. Aşılanmış bir kişi o hastalığın etkeni ile karşılaştığında vücudun savunma sistemi hastalığı önlemek üzere hızlı ve etkin bir şekilde harekete geçer.
Aşılar; mikrobun hastalık yapıcı özelliği azaltılarak yada öldürülerek, doğrudan kendisinden veya belli bölümlerinden hazırlanabilir. Kas içi, cilt altı, ağız gibi çeşitli yollardan uygulanmaktadır. İçlerinde koruyucu bazı maddeler bulunduğundan bu maddelere karşı allerjik reaksiyon (allerji) gelişebilir.
Her türlü aşı cinsi aynı anda uygulanabilir. Aşılar laboratuvarda canlı mikrop kullanılarak veya öldürülmüş mikroptan yapılabilir. Canlı mikroptan oluşturulmuş aşı ile ölü mikrop kullanılarak yapılan aşıların aynı anda uygulanması aşının etkinliğini azaltmaz. Canlı mikroptan elde edilmiş enjekte edilen aşılar aynı anda uygulanabilir. Aynı anda yapılmadıysa aralarında en az dört hafta süre bırakılmalıdır.
Aşıların yapılamayacağı durumlar çok nadirdir. Kesin yapılmaması gereken durumlar varsa aşı ertelenir. Bu durumda aşı zamanının nasıl olacağına hekim karar verir.
A- Aşıların Uygulanmaması Gereken Durumlar:
1- Bir aşı cinsine karşı ciddi allerjik reaksiyon gelişmişse, o aşının takip eden sonraki dozları kesinlikle yapılmaz
2- Bir aşının içindeki maddelerden birine allerjik reaksiyon gelişmişse, bu maddeyi içeren tüm aşılar kesinlikle yapılmaz.
3- Aşının yapılması gereken zaman esnasında ateşli veya ateşsiz ciddi bir hastalık geçiriliyorsa, izleyen hekime danışılmadan aşı yapılmaz.
B- Aşı Cinslerine Göre Uygulanmaması Gereken Durumlar:
1- İnaktif Polio Aşısı (Enjekte Edilen Çocuk Felci Aşısı): Neomisin, streptomisin veya polimiksin-B gibi antibiyotiklere karşı allerji varsa yapılmaz. Gebelik varsa önlem alınarak yapılabilir.
2- Oral Polio Aşısı (Ağızdan Verilen Çocuk Felci Aşısı): - AIDS enfeksiyonu (hastalığı) veya evde AIDS hastası varsa,
- Bağışıklık sistemi bozulmuş olanlara ve kanserli hastalara,
- Bağışıklık sistemini etkileyen ilaçlar ve radyasyon,
- Aşı yapılan kişinin evinde bağışıklık sistemi bozuk hasta olması durumlarında bu aşı yapılmaz.
3- Kızamık - Kızamıkçık - Kabakulak Aşısı (KKK):
- Neomisin veya jelatine karşı allerjik reaksiyon,
- Yumurtaya karşı ciddi allerjik reaksiyon (ciddi reaksiyon dışındaki allerjiler engel değildir),
- Gebelik,
- Bağışıklık sistemi bozulmuş olanlara ve kanserli hastalara,
- Bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar ve radyasyon.
4- Hepatit-B Aşısı: Ekmek hamuru mayasına ciddi allerjik reaksiyon
5- BCG Aşısı:
- Gebelik,
- Bağışıklık sistemi bozulmuş olanlara ve kanserli hastalara,
- Bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar ve radyasyon.
6- DT/TD Aşısı (Difteri Tetanoz Aşısı): Genel olarak aşı uygulanmaması gereken durumlarla aynıdır.
7- Canlı Aşılar:
- Gebelik,
- Bağışıklık sistemi bozulmuş olanlara ve kanserli hastalara,
Bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar ve radyasyon uygulananlara
YAN ETKİLERİ
1) Yerel Yan Etkiler: Aşı yerinde hassasiyet ve ağrı bir iki gün içinde kaybolur. Sık görülür. Bazen aşı uygulanan bölgede bir sertlik oluşabilir, haftalarca devam edebilir. Abseleşme olmadıkça tedavi gerektirmez. Aşı yerinde, bazen de aşı yeri dışında döküntüler görülebilir.
2) Genel Yan Etkiler: Ani tansiyon düşmesi, gırtlakta gelişen ödem, şiddetli allerji hayatı tehdit edebilir. Bazı çocuklarda bir iki gün içinde kendiliğinden geçen baş ağrısı, mide barsak sistemi rahatsızlıkları görülebilir. Aşı sonrasında % 10-20 olasılıkla ortaya çıkan ateş, ateş düşürücülerle bir iki günde kaybolur. Lenf Bezesi Şişmesi: Koltuk altında lenf bezesi şişmesi, BCG (verem) aşısı sonrasında % 6-12 sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. BCG aşısına bağlı lenf bezesi şişmesi genellikle kendiliğinden düzelir, ilaç tedavisi gerekmez. Abseleşme olursa ayrıca müdahale gerekebilir.
HAZIRLAYAN; Dr. Başak DOKUZOĞUZ
KAYNAKLAR
1- www.saglik.gov.tr
2- Erişkin Aşı Bağışıklama Rehberi
3- www.hastarehberi.com
4- www.cdc.gov
