Denizcilik terimleri Kelimeleri sözleri
Birçok yönüyle diğerlerinden farklı olan denizcilik mesleği, kendine has terim deyim ve ölçülere sahiptir. Denizcilikte sıkça kullanılan bazı, terim, deyim ve ölçüler de bu bölümde açıklanacaktır.
A-Terimler ve Deyimler :
Aborda:
Bir teknenin diğer bir tekne üzerine veya rıhtıma, iskeleye yanaşmasıdır.
Abosa:
Akan bir zinciri veya halatı o durumda durdurmak ve tutmak için bosaya vurmak.
Abramak: Kontrolden çıkan bir gemiyi veya bir işi kontrol altına almak.
Acenta: Deniz işletmelerinin, gemilerini çalıştırırken limanlardaki bürokrasi işlerinde, gemi ve personelinin ihtiyaçlarını teminde aracı olarak kullandığı anlaşmalı veya temsilci kuruluşlardır.
Alabora: Bir deniz aracının ters dönmesine alabora denir.
Alarga: Bir geminin sahilden açıkta bulunması, demirlemiş olması durumuna denir.
Alesta: Bir işe hazırlanılması veya işe hazır olunduğunu belirtmek için verilen komut.
Aganta: Hareket halindeki bir halatın kumanda edildiği an akışının tutulması durumudur.
Arya: Toka edilmiş vaziyetteki bir sancağı aşağı indirmek için verilen komut.
Avara: Bir gemi veya teknenin yanaşmış olduğu yerden açılması, ayrılması
Balast (Safra) : Seferine yüksüz olarak çıkan veya yüklü olup denge problemi olan gemilerin, dengesini iyileştirmek için, gemi tanklarına aldıkları deniz suyuna balast denir.
Balb: Gemilerin baş bodoslamalarının su içindeki kısmında ileri doğru uzanan şişkin kısımdır. Geminin hızını arttırmaya yarar. Ayrıca geminin baş-kıç yaparak sallanmasını azaltır.
Başaltı: Geminin baş tarafının iç kısmına verilen isimdir. Baş tarafı kasaralı gemilerde kasara altı “başaltı” olarak adlandırılır.
Charter (Çartır ) Kiralamak, bir geminin kiralanması anlamına gelir. “Çartırdaki gemi” sözü, gemiadamları arasında taramp seferi yapan gemi karşılığında kullanılsa da esas kira altındaki gemi demektir.Yani çartırdaki gemi düzenli sefer yapabilir.
Çalım ve Kuruz : Geminin su hattından aşağıda kalan kısmının başta ve kıçta, omurgaya yaklaşıldıkça daralmasıdır. Bu daralma baş tarafa doğru olduğunda çalım, kıç tarafa doğru olduğunda kuruz adını alır.
Çamçak: Filikaların suyunu boşaltmak için yapılmış, ağaç kepçelerdir.
Çapariz: Bir manevra veya bir işlemin engellenmesi anlamına geldiği gibi, demir zincirlerinin biryerlere (başka bir zincire vs.) dolaşması, karışması anlamında da kullanılır.
Çiftelemek: Tek demir atmış bir geminin emniyet için diğer demirini de atma işlemi.
Danec :Yükün hasardan korunması ve hızlı tahliye edilebilmesi için yüklerin aralarına ve altlarına konulan tahta, hasır v b. malzemeye denir.
Dalgakıran: Limanları ve limanlar içindeki gemilerin denizlerden (dalgadan) zarar görmemesi için limana hakim rüzgara yüzey verecek şekilde yapılmış dalga önleyici yapılar.
Deniz Haritası: Denizcilikte kullanılan sahilleri, seyir alametlerini, derinlikleri gösteren ve özel işaretleri olan haritalardır.
Duba: Altı düz ve yük taşıma maksatları için inşa edilmiş ağaç veya saç tekneler.
Düşme: Bir geminin rüzgar ve akıntı etkisiyle bulunduğu rotadan veya mevkiden kaymasıdır.
El iskandili: Derinlik ölçmede kullanılan bir ağırlık ve ince halattan meydana gelen basit bir alet.
Façuna: Halatların fazla sürtünmeye maruz kalan kısımlarının yıpranmasını önlemek için bu kısımlar gırcala ve mürsel ile sarılır. Bu işleme façuna denir.
Falaka: Puntel , dikme ve matafora cundalarının (uçlarının) arasına gerilerek, bulundukları durumlarını muhafaza etmesini sağlayan halatlardır.
Firengi Delikleri : Güvertede biriken suların dışarı akması için, bir ağzı bordaya açılmış güverte üstü deliklerdir.
Forklift: Yükleme ve tahliye işlemlerinde, rıhtımda veya gemi ambarında ağır malzemenin kaldırılıp taşınması için kullanılan, manevra kabiliyeti yüksek araçlara denir.
Formen: Yine yükleme veya tahliye işlerini yürüten işçi gurubunun (posta) başı.
Gemi Jurnali : Gemi ile ilgili olayların kaydedildiği, hukuki işlemlerde çok önemli yeri olan defter.
Havuz: Gemilerin su altı kısımlarınınbakım ve onarımı için alındıklarıkuru veya yüzer tipteki havuzlardır.
Iskarça: Liman ve rıhtımlarda çok sayıda gemi bulunmasına denir. Karışıklık anlamına da gelir.
İstif: Her cins eşyanın ve yükün geminin dengesini bozmayacak şekilde geminin yapısına en uygun şekilde yerleştirilme ve yüklenme işlemidir.
Kabadalga: Dalga yüksekliği fazla olan ve gemiyi rahatsız eden dalgalardır.
Kamara: Gemideki personelin kaldığı odalara verilen isim.
Kampana: Gemiyle ilgili bazı acil durumları bildirmek için belirli kurallar içinde kullanılan çana kampana denir.
Kana Rakamları : Bir gemi teknesinin ne kadar su çektiğini (suya battığını) öğrenmemize yarayan, her iki bordada baş, vasat ve kıç taraflardaki rakamlardır. "Draft rakamları " da denilir
Kana rakamlarından draftın nasıl okunacağı bilinmelidir; İskele tarafta metrik birime göre yazılan rakamların boyları ve rakamlar arası düşey boşluklar 10 cm, Sancak tarafta (Romen rakamlarıyla) kadem (fit) birimine göre yazılan rakamların boyları ve rakamlar arası 6 pustur (inçtir).
Kapela: Gemilerde teçhizatları korumak üzere üstlerine örtülen branda kılıflardır.
Kasırga: Çok kuvvetli rüzgar, büyük dalgalar ve kuvvetli rüzgarın oluştuğu gemiler için tehlikeli fırtına.
Kavela: Halat dikme işlemlerinde kullanılan sert bir ağaçtan yapılmış havuç şekline benzeyen malzemedir.
Kılavuz kaptan (pilot) : Bölgesel tehlikeleri, seyir yollarını, geçitlerini ve limanlarını iyi bilen gemileri emniyetle sevk ve idare edebilecek tecrübeli kaptanlara denir.
Laşka: Boş veya boşalmış anlamına gelir. Bir halatı boş koyuvermektir.
Laşing: Yükün gemiye, kendisine veya diğer yüklere verebileceği hasarı önlemek amacıyla yapılan bağlama işidir.
Liman: Gemilerin yük ve yolcu alıp vermesine elverişli, rüzgar ve dalgalardan korunur şekilde yapılmış tesislerdir.
Lumbar: Gemi bordalarına veya küpeştelerine açılan dört köşe, giriş çıkış mevkileridir.
Lumbar ağzı: Gemilere giriş çıkış yapılan yerlere verilen isimdir.
Manifesto: Ticaret gemilerinde yükün cinsini gösteren resmi evrak.
Mezestre: Sancağın yarıya kadar çekilmesi işlemine denir.
Mola: Halatların bağlı bulundukları yerlerden fora edilmesi için verilen kumanda.
Navlun: Bir yerden bir yere para karşılığı taşınmak üzere bir sözleşme ile gemiye alınan yükün tümü. Bu yükün taşınmasının para değeri anlamında da kullanılır.
Nete (neta): Düzeni bozulmuş bir şeyin tertiplenip düzenlenmesi, ayrıca seyirde kullanılan anlamıyla aykırı ve tehlikeli bir durumun olmadığı, her şeyin normal devam ettiği anlamında kullanılır.
Ölüdeniz (Sıvel): Fırtınanın dinmesi ile oluşan, çatlaksız, rahatsız edici dalgalar.
Parakete: Geminin süratini ölçmek için kullanılan aletin ismidir.
Parima: Filikaların baş ve kıç taraflarında bağlama amacı ile kullanılan yeterli uzunluktaki ince halat.
Rüzgar altı: Rüzgarın estiği (geldiği) yöne ters yön (sırt dönüldüğünde, ön tarafın olduğu yer).
Rüzgar üstü: Rüzgarın esmekte olduğu (geldiği) taraf.
Savlo: Gemicilikte sancak çekmede paraketede, el incesi olarak kullanılan bir ile birbuçuk burgatalık ince halatlara verilen isimdir.
Stevedor: Limanda gemilerin yükleme veya tahliye işlerini yürüten insan veya şirkettir.
Şifting: Bir yere yanaşmış veya demirlemiş geminin yerini değiştirme işlemidir. Ayrıca yükün yerini değiştirme anlamında da kullanılır.
Tersane: Gemilerin inşa edildiği veya tamir ve bakım gördüğü yerler.
Toka: Bir sancağın, bayrağın göndere çekilmesi için verilen komut.
Tonilato: Gemilerin gerek ağırlık gerekse hacim ölçümü ile belirtilebilen kapasiteleridir.
Tramp Gemi: Düzenli sefer yapmayan gemi demektir. Yani sürekli belli birkaç liman arasında değilde, yükü bulduğu limandan yükün götürüleceği liman neresi ise oraya sefer yapan gemi anlamına gelir.
Trim: Geminin baş draftıyla- kıç draftı arasındaki fark.(geminin başa veya kıça eğik olması)
valf: Borulardaki sıvıların akışlarını kontrol etmeye yarayan bir çeşit vana.
Vardiya: Gemilerin liman ve seyir hizmetlerinin görülmesi için, gemi personeli tarafından zamana bağlı olarak tutulan nöbet.
Yalpa: Geminin dalgalardan sancak ve iskeleye aralıklarla yatıp, doğrulması, sallanması.
Yükleme sınırı hatları (Fribord Markası) : Sancak - iskele her iki bordadaki bu şekiller gemilerin uluslararası kurallar gereğince değişik şartlarda (mevsim, su yoğunluğu ) yükleme sınırını gösterir. Fazlaca yükleme sebebiyle bu sınırların aşılması, gemi emniyetini ortadan kaldırır.
B- ölçüler :
1 Deniz mili : 1852 metre - 10 Gomino - 2000 Yarda
1 Gomino : 185,2 metre
1 Kadem (fit) : 30,48 santimetre
1 Kulaç : 183 santimetre (1.83 metre)
1 Pus (inç) : 2,54 santimetre
1 Metrik ton : 1000 kg (1 ton)
1 Tonilato : 2.83 metreküp (100 fitküp)
