Aras Nehri'nin Tanımı ve Coğrafi Konumu
Aras Nehri, Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nde Erzurum il sınırları içerisindeki Bingöl Dağları'nın kuzey yamaçlarından doğmakta olup, Azerbaycan topraklarında Kura Nehri'ne katılarak Hazar Denizi'ne ulaşmaktadır. Nehir, Türkiye, Ermenistan, İran ve Azerbaycan sınırları içerisinde yer almakta; bu yönüyle bölgesel bir su kaynağı olmasının ötesinde stratejik bir sınır çizgisi işlevi görmektedir.
Aras Nehri'nin Fiziki Özellikler ve Akış Rejimi
Toplam uzunluğu 1.072 kilometre olan Aras Nehri'nin 548 kilometresi Türkiye sınırları içerisinde kalmaktadır. Nehrin su toplama havzası yaklaşık 102 bin kilometrekaredir. Akış rejimi düzensiz olan nehrin debisi, Ocak ayında 42,2 m³/sn civarındayken, Nisan-Mayıs döneminde kar erimesi ve ilkbahar yağışlarıyla birlikte en yüksek seviyeye ulaşmaktadır. Haziran ayından itibaren azalan yağışlarla düşüşe geçen debi, Eylül ayında en düşük seviyesine inerken, sonbahar yağışlarıyla yeniden artış göstermektedir.
Aras Nehri'nin Geçtiği Bölgeler ve Kolları
Aras Nehri, Erzurum'un Tekman Yaylası'ndan başlayarak Pasinler Ovası'ndan geçmekte; buradan kuzeydoğu yönünde ilerleyerek Kars-Erzurum platosunun güneyine ulaşmaktadır. Nehir, Türkiye-Ermenistan sınırı boyunca devam ederek, Nahçıvan-İran, Ermenistan-İran ve tekrar Azerbaycan-İran sınırları boyunca akış göstermektedir.
Nehre kuzeyden (sağdan) dökülen ana kollar arasında Arpaçay, Zengmar, Sariso ve Kotur; güneyden (soldan) dökülen başlıca akarsular arasında ise Gareso yer almaktadır. Ermenistan'dan gelen Akuriyan, Hrazdan, Azat ve Arpa nehirleri de Aras Nehri'ne karışmaktadır.
Aras Nehri Enerji ve Baraj Projeleri
Aras Nehri üzerinde İran ile Nahçıvan arasında Aras Barajı, Azerbaycan ile İran arasında ise Hudaferin Barajı inşa edilmiştir. Hudaferin Barajı, 2007 yılında Ermeni işgali altındaki Cebrayıl rayonunda yapıldıktan sonra, 2020 yılında sona eren İkinci Karabağ Savaşı sonrası Azerbaycan kontrolüne geçmiştir. Bu barajlar, su yönetimi ve enerji üretimi açısından önemli altyapı tesisleri arasında yer almaktadır.
