Tendürek Dağı Nasıl ve Ne Zaman Oluştu? (Diyadin/Doğubayazıt/Ağrı)
Tendürek Dağı’nın oluşumu ne zaman başladı, kaç evreden oluştu, hangi lav türleri etkili oldu ve son püskürmesini ne zaman yaşadı? Jeolojik geçmişine dair tüm soruların yanıtı yazımızda.
Ağrı ile Van illeri arasında yer alan Tendürek Dağı, yaklaşık 250 bin yıl önce başlayan volkanik faaliyetlerle beş evrede oluşmuş, son püskürmesini 1855 yılında gerçekleştirmiştir.
Tendürek Dağı nasıl oluşmuştur?
Tendürek Dağı, Doğu Anadolu Bölgesi'nde Ağrı ve Van illeri arasında, İran sınırına yakın konumda bulunan volkanik bir dağdır. Yaklaşık 250 bin yıl önce başlayan volkanik aktiviteler sonucu oluşan dağ, jeolojik yapısıyla Van Gölü çevresindeki volkanik sistemin bir parçasıdır.
Dağın oluşumu, Afrika, Arap ve Avrasya levhalarının çarpışması sonucu ortaya çıkan kıtasal sıkışma ve tektonik hareketlerle başlamıştır. Bu süreçte ortaya çıkan magma, yüzeye doğru yükselerek ardışık patlamalar ve lav akıntılarıyla Tendürek Dağı'nı meydana getirmiştir.
Tendürek Dağı'nın gelişimi beş evreye ayrılmaktadır. İlk evrede (250-200 bin yıl önce) traki-bazalt lavlarla ilk volkanik faaliyet gözlenmiştir. İkinci evrede (200-150 bin yıl önce) tefrit lavlarla birlikte volkanik çatlaklar ve kraterler oluşmuştur. Üçüncü evrede (150-100 bin yıl önce) doğu krateri olan Küçük Tendürek şekillenmiş, fonolit ve trakit püskürmeleri bu alanda yoğunlaşmıştır. Dördüncü evrede (100-70 bin yıl önce) batıdaki Büyük Tendürek krateri trakiandesit lavlarla meydana gelmiştir. Beşinci evre (50 bin yıl öncesinden günümüze kadar) ise fonolitik lavlarla zirve püskürmeleri ve jeotermal etkinliklerle devam etmektedir.
Volkanın lav akıntıları yaklaşık 650 kilometrekarelik bir alanı kaplamaktadır. Krater çevresindeki buhar ve gaz çıkışları, Tendürek Dağı'nda volkanik faaliyetin tamamen sona ermediğini göstermektedir. 1855 yılında gerçekleşen son püskürmede gaz ve kül çıkışı yaşanmış, bu tarihten sonra yüzeyde yeni lav akıntısı görülmemiştir.
Tendürek Dağı, günümüzde jeotermal olarak aktif bir yapı olup, çevresindeki fay hatları ve deformasyon izleri nedeniyle potansiyel risk taşımaya devam etmektedir. Yapısında bazalt, trakiandesit, fonolit ve trakit gibi volkanik kayaçlar bulunan dağın doğu ve batı kraterleri, farklı lav türlerinin etkisiyle şekillenmiştir.
