Toklucak Kalesi Hakkında Bilgiler (Diyadin/Ağrı)
Diyadin Toklucak Kalesi hakkında bilinmesi gerekenler: Ne zaman yapıldı, kaç basamaklı, hangi medeniyetlere ait, nasıl ulaşılır? Nerede yer alır, ne zaman tescillendi?
Ağrı'nın Diyadin ilçesine bağlı Toklucak köyünde yer alan Toklucak Kalesi, Van Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü tarafından yapılan incelemelerin ardından 2025 yılı itibarıyla birinci derecede arkeolojik sit alanı olarak tescil edildi. Diyadin ilçe merkezine 26 kilometre, Ağrı il merkezine ise 86 kilometre uzaklıktaki kale, stratejik açıdan önemli bir noktada konumlanıyor.
Kalenin doğal bir yapıya sahip olduğu, üst kısmında çeşitli girişlere açılan ve yere kadar inen merdivenlerin bulunduğu belirlendi. Yapılan araştırmalarda, kalede 42 basamakla yere inildiği, yerden sonra ise 375 basamakla aşağıya doğru devam eden merdivenli yolların olduğu tespit edildi.
Konumu ve mimari yapısıyla Demir Çağı kaleleriyle benzerlik taşıyan Toklucak Kalesi'nin, Ortaçağ ve sonraki dönemlerde de kullanıldığı anlaşıldı. Kaledeki haç işaretleri ve seramik parçaları bu kullanımı destekliyor. Kale duvarlarında, çevredeki kaya kütlelerinden yararlanılarak inşa edilen kiklopien taş dizileri dikkat çekiyor.
Kale alanında çeşitli yapı kalıntılarına ait temel izleri yer alıyor. Kaya içine oyulmuş gizli geçitlere inen merdivenli yollar, bir seviyeden sonra toprak dolgu nedeniyle kapanmış durumda. Ayrıca Urartu kalelerinde rastlanan kayalara oyulmuş kurban çukurlarına Toklucak Kalesi'nde de rastlanıyor.
Arkeolojik kazı çalışmalarının henüz başlatılmadığı kalede, insan eliyle yapılan kaçak kazılar ve doğal etkenler ciddi tahribatlara yol açıyor. Uzmanlar, Toklucak Kalesi'nin korunması ve tarihî değerlerinin ortaya çıkarılması amacıyla bir an önce bilimsel kazı çalışmalarına başlanması gerektiğini belirtiyor.
