Hamur Tarihi Bilgileri

ilçe önce Havaran adıyla kurulmuştur. Halen burada Havaran adıyla anılan bir kalenin kalıntısı mevcuttur. Hamur, tarih boyunca Urartulardan Bizanslılara kadar çeşitli devletlerin egemenliğine girdi. VII. Yüzyılda bir süre Müslüman Arapların eline geçti. 1051’den itibaren Selçuklu akınlarına uğradı. 1054’te Selçuklu Türklerinin kontrolüne girdi. 1071 Malazgirt Zaferinden itibaren Türk toprağı oldu. Bir ara Harzemşahlara geçti ve Iğdır “ Tuzluca’daki Surmelü Emirliğine bağlandı. Daha sonra Cingizli (1239), Saltuklu, ilhanlı (1256), çobanlı (1338), Altınordulu (1356), Celayırlı (1358), Karakoyunlu (1467) ve Akkoyunlular (1501) Hamur bölgesine egemen oldular.

1502’de ilçe Safevi yönetimine girdiği için 1.şah ismail, Sünni Türkmen oymaklarını kırıp bölgeden kaçarak, buralar şiiliği benimseyen Pazuklu (Pazuki) adlı oymağı yerleştirdi. 1.Tahmasp da Eleşkirt sancağının Ocaklı Beyliğini Pazuklu oymak beylerine vermişti. Hamur, 1514 çaldıran Zaferi ile Yavuz Sultan Selim tarafından Osmanlı toprağına katıldı. Sonradan bir daha Safevi yönetimine geçen Hamur, 1578’de Osmanlılarca geri alındı.

31 Temmuz 1421 tarihinde Hamur’un Yukarı Ağadeve köyü yakınlarında Timur ordusu ile Karakoyunlular arasında büyük bir savaş oldu. Karakoyunluların yenilmesine rağmen, Timur ordusunun Tebriz’e çekilmesi üzerine, bölge yeniden Karakoyunlulara kaldı.

1585 tarihli Osmanlı Mufassal Tapu Defterinde şelve Sancağının dört bucağından biri şoşik (Karlıca köyü) gösterilmektedir.

1590 tarihli Osmanlı Tahrir Defterinde de Hamur bölgesinde Uyrat (Oyrat) adlı köylere rastlanır.

1828-1829, 1854-1856, 1877-1878 Osmanlı “ Rus savaşlarında Ruslarca işgal edilen Hamur, 1. Dünya Harbinde tekrar Rusların eline geçti. Bu istilada ilçedeki Mahmut Paşa Kümbetinin tepesine top güllesi düştüğü için halkın bir kısmı kaçarak izmir ve Aydın’a göçmüştür. Rusların çekilmesinden sonra yaklaşık altı ay Ermeni zulmüne uğrayan Hamur, 14 Nisan 1918’de işgalden kurtarılmıştır. Kurtuluştan sonra kasaba halkının yarısı yerlerine dönmüştür.

önceleri Beyazıt’a, sonra da Ağrı’ya bağlı, 79 köylü bir bucak merkezi iken, 1958 yılında ilçe haline getirildi.

Selçuklu mimarisi özelliği taşıyan, fakat 1217/1802 tarihinde yapılan Sürmeli Mahmut Paşa Kümbeti, ilçedeki tarihi eserlerin önemlisi ve ayakta kalabilenidir. şoşik kalesi de Havaran (Hamur) kalesi gibi özel yapısı olan değişik bir kaledir.

ilçenin güneydoğu ve doğusunda Urartu ve Bizans dönemlerine ait tarihi kalıntılar vardır. Bunların içinde en az tahrip edileni Beklemez köye ile Kardeşler mahallesi arasındaki Yer altı Kilisesidir. Benzeri kiliseler Tutak’ta da vardır.