GRAFİKLİ - Balık stoklarının korunması için "boy sınırı ve bütüncül yaklaşım" önerisi

İSTANBUL (AA) - GÜLSELİ KENARLI - İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Balıkçılık Teknolojisi ve Yönetimi Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Taner Yıldız, balıkların üreme olgunluğuna ulaşmadan avlanmasının stokları azalttığını belirterek, "Ekosistem temelli yaklaşım, kota uygulamaları ve gözlemci sistemleriyle desteklenerek, balıkçılar, bilim insanları ve karar alıcılarla birlikte bütüncül bir deniz yönetimi çerçevesinde uygulanmalı."dedi.

Türkiye'de denizlerde 1 Eylül'de av sezonu başlıyor. Denizlerde düzensiz ve kurallara uyulmadan yapılan avcılıklar balık stoklarını olumsuz etkiliyor.

Yıldız, AA muhabirine, Türkiye'de toplam balık avcılığının yaklaşık yüzde 70'ini Karadeniz ve Marmara'da yakalanan hamsinin oluşturduğunu söyledi.

Ege'de sardalya, Karadeniz'de ise son yıllarda çaça avcılığının öne çıktığına işaret eden Yıldız, çaçanın, hamsi gibi tüketilmediğini tamamının balık unu ve balık yağı fabrikalarına gittiğini aktardı.

Yıldız, balıkçılık filonun büyümemesi için 2006'dan bu yana yeni ruhsat verilmediğini, tekne geri alım programlarının ise aktif gemiler alınmadığı için etkili olamadığını anlattı.

- "Kota sistemi bütün türlerde tam uygulanmadığı için balıkçılık eforu düşmüyor"

Türkiye'nin orkios, kalkan gibi türlerde uluslararası sözleşmelerle kota uygulamasını başarılı bir şekilde yürüttüğünü vurgulayan Yıldız, "Kota sistemi bütün türlerde tam uygulanmadığı için balıkçılık eforu düşmüyor. Kota ya da efor bazlı sınırlama olmadığı için stoklar üzerindeki baskı azalmıyor." değerlendirmesinde bulundu.

Yıldız, balık stoklarının kendini yenileyebileceğine ancak aşırı avlanmanın bu döngüyü bozduğuna dikkati çekerek, "Yılda 100 anaç balık 10 biner yumurta bırakır ama doğal süreçlerde bunların sadece bir kısmı yaşar. Yavrular stoka katılmadan avlarsanız, stok her yıl giderek küçülür, aşırı avcılık dediğimiz tam olarak budur." ifadelerini kullandı.

Hamside geçen yıl uygulanan 400 bin tonluk avlanma kotasını hatırlatan Yıldız, bu rakamın neredeyse yıllık avcılık yoluyla elde edilen deniz balıkları miktarına eş değer olduğunu ve bu miktarın düşürülerek ve her yıl avlanan bütün türler uygulanması gerektiğini kaydetti.

"Bölgesel balıkçılık kuralları olmalı"

Yıldız, avlanma boyunun, balıkların üreme olgunluğuna ulaştıkları minimum uzunluğu ifade ettiğini hatırlatarak, "Bu boydan küçükleri avlamak, türün neslinin devamını tehlikeye atar. Hamsi Karadeniz'de 7 santimde ürüyorsa, o boydan küçükleri avlamamalı. Aynı tür Akdeniz'de farklı boyda ürer. Bu nedenle bölgesel balıkçılık kuralları olmalı ve türlerin avlandıkları denize göre boyları belirlenmeli. Lüferin çinekop ve sarıkanat gibi farklı isimlerle küçük boyda avlanması da yanlış, çinekop ya da sarıkanat diye ayrı bir tür yok, hepsi lüfer." diye konuştu.

- "Kota uygulamaları bütüncül bir deniz yönetimi çerçevesinde uygulanmalı"

Yıldız, balık stoklarının korunması için alınması gereken önlemlerin başında küçük boy balıkların avlanmaması için denetimlerin karada değil denizde yapılmasının önemli olduğunu vurguladı.

Bazı balıkçıların üst üste iki ağ kullandığına değinen Yıldız, gırgır teknelerinde minimum ağ gözü kuralı getirilmesi ve her boy balığı tutan ağların kullanımının yasaklanması gerektiğini de aktardı.

Yıldız, ekosistem temelli balıkçılığın çok önemli olduğuna işaret ederek, şu ifadeleri kullandı:

"Deniz çayırları, mercanlar ve diğer hassas alanlarda avcılığın sınırlandırılması ve koruma alanlarının artırılması gerekiyor. Bu uygulama yalnızca tek bir türü değil, deniz ekosisteminin tüm bileşenlerini korur, balık stoklarının tükenmeden yenilenmesini sağlar ve üst-alt türler arasındaki doğal dengeyi bozulmasını önler. Böylece istilacı türlerin kontrolsüz çoğalması ve plankton patlamaları gibi olumsuz ekolojik etkiler azaltılabilir. Ekosistem temelli yaklaşım, kota uygulamaları ve gözlemci sistemleriyle desteklenerek, balıkçılar, bilim insanları ve karar alıcılarla birlikte bütüncül bir deniz yönetimi çerçevesinde uygulanmalı."

- Avlanan balık miktarları son 10 yılda dalgalı seyir izledi

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, son 10 yılda avlanan balık türleri miktarı dalgalı bir seyir izledi. En çok avlanan tür olan hamsinin yakalanma miktarı, 2015'te 193,5 bin, 2019'da 262,5 bin ve 2024'te 153,1 bin ton olarak kaydedildi.

Sardalya, yıllar boyunca 15-23 bin ton arasında değişirken, istavrit ve lüferde belirgin istikrarsızlık gözleniyor.

TÜİK verilerine göre, son 10 yılda en çok avlanan deniz türleri ve miktarları şöyle: