Diyadin Aşiretleri Hangileridir? Diyadin Köylerinin Aşiretleri!
Diyadin’in köylerinde yerleşik olan aşiretlerin listesi ortaya çıktı. Qaskî, Pinaşî, Şemskî ve Keroyî gibi aşiretler; köy köy dağılımları ve toplumsal etkileriyle ilçenin sosyal dokusunu şekillendiriyor.
Günümüzde Diyadin'de varlığı bilinen başlıca aşiretler şunlardır:
Badoyî (Badoyi), Banoyî (Banoyi), Birukî (Biruki), Çomoyî (Çomoyi), Delkî (Delki), Dilxêrî (Dılhıri), Evdîemerî (Evdiemeri), Gêloyî (Gıloyi), Hesoyî (Hesoyi), Keloyî (Keloyi), Keroyî (Keroyi), Meleêzgarî (Meleızgari), Pinaşî (Pinaşi), Qaskî (Kaski), Qereyî (Kereyi), Romoyî (Romoyi), Sêvoyî (Sıvoyî), Şemskî (Şemski), Xelesînî (Helesini), Xidirî (Hıdırî), Zaroyî (Zaroyi), Zetûyî (Zetuyi).
Diyadin'in Hangi Köyünde Hangi Aşiret Yaşıyor
Aşiretlerin köylere göre dağılımı çeşitlilik gösteriyor
Diyadin'e bağlı birçok köyde aşiret mensuplarının yoğun şekilde yerleşik olduğu görülüyor. Bozo (Yeniçadır) köyünde Qaskî ve Xidirî; Bazirgana Jêrê (Satıcılar) köyünde Pinaşî ve Qaskî; Bazirgana Jorê mezrasında ise Pinaşî (Meleyî) ve Xelesînî aşiretleri bulunuyor.
Bilgana Jêrê (Aşağıdalören) köyünde Pinaşî ve Gêloyî, Bilgana Jorê (Yukarıdalören)'de Romoyî, Bûbo (Kocaçoban) köyünde Keroyî, Budax (Budak)'ta Delkî, Cûcan (Heybeliyurt)'ta Xelesînî ve Pinaşî; Caneqiz (Kuşburnu)'da Şêrbazî ve Qaskî; Dawıd (Davut)'ta Redkan, Qaskî ve Pinaşî aşiretleri yaşamaktadır.
Delehesen (Delihasan) köyünde Çomoyî, Dîbeglî (Dibekli)'de Hesoyî, Gêdûk (Gedik)'te Sêvoyî, Gundik (Şahinşah)'ta Keroyî, Hecîxalit (Hacıhalit)'te Xelesînî ve Qaskî bulunmaktadır.
Kevirbirî (Taşkesen) köyü Şemskî, Pinaşî ve Qaskî; Kevirgewka Birûka (Dokuztaş) ise Birukî aşiretlerine ev sahipliği yapmaktadır. Mela (Yuva Mezrası) köyünde Badoyî, Meleqer (Mollakara)'da Badoyî, Keloyî ve Evdîemerî; Meya (Günbuldu)'da Çomoyî yer almaktadır.
Mîrzecan (Taşbasamak) köyünde Şemskî, Badoyî, Pinaşî, Zetûyî, Hesûyî ve Qaskî; Qerebazar (Karabazar)'da Xelesînî, Birukî, Şêrbazî, Celalî, Redkî, Sorî, Qaskî, Şadî; Qerece (Mutlu)'de Sêvoyî; Qor (Sürenkök)'te Zaroyî; Qurd (Altınkilit)'te Çomoyî; Rehmequlî (Rahmankulu)'nda Şemskî aşiretleri bulunmaktadır.
Ayrıca, Şikeft (Büvetli) köyünde Qazkî, Şikrok (Omuzbaşı)'ta Xelesînî, Tapî (Yeşildurak)'ta Xelesînî ve Dılxêrî, Tarim (Tarım mezrası)'da Çomoyî, Tendûrek (Yanıkçukur)'ta Şemskî ve Banoyî, Tewle (İsaağa)'de Xelesînî, Tezekend (Tazekent)'te Hesoyî ve Qaskî, Ûlîkend (Ulukent)'te ise Badoyî, Xelesînî, Şemskî ve Qaskî aşiretlerine rastlanmaktadır.
Zeynel (Yolcupınar) köyünde Şemskî, Pinaşî, Meleêzgarî, Qaskî; Zîvker (Batıbeyli)'de ise Zaroyî aşiretlerinin mensupları yaşamaktadır.
Aşiret mensuplarının bazıları yaz aylarında yaylalara çıkarak hayvancılıkla uğraşmaktadır.
Aşiretlerin sosyal yaşam üzerindeki etkisi, özellikle düğünler, taziyeler ve barış törenlerinde belirgin şekilde hissedilmektedir. Bölgedeki aşiretler, toplumsal uzlaşı ve arabuluculuk faaliyetlerinde kanaat önderleri aracılığıyla aktif rol oynamaktadır.
Geçmişte Diyadin'de bazı aşiretler arasında yaşanan anlaşmazlıkların barışla sonuçlandırılması, yerel geleneklerin ve toplumsal dayanışmanın sürdüğünü göstermektedir. Aynı şekilde, aşiretler arası evlilikler de hem sosyal hem kültürel ilişkileri pekiştirmektedir.
Aşiret yapısı, Diyadin'deki ekonomik hayatla da yakından ilişkilidir. İlçedeki birçok aşiret, tarım ve küçükbaş hayvancılıkla geçimini sağlamaktadır. Coğrafi olarak dağlık alanlarda hayvancılık, ova bölgelerde ise tarım faaliyetleri ön plandadır.
Diyadin'deki aşiretler, yüzyıllardır süregelen geleneksel yapıları ve kültürel miraslarıyla ilçenin kimliğini oluşturmada etkisini sürdürmektedir.
