ABONE OLAteroskleroz NedirAteroskleroz, arterleri yani kalpten vücudumuza kanı, besinleri ve oksijeni taşıyan atardamarları etkileyen bir hastalıktır.
Yaygın olarak "damar sertleşmesi" olarak adlandırılan arteriosklerozun bir türüdür. Ateroskleroz özel bir tip arteriosklerozdur ancak bu iki terim birbirinin yerine de kullanılabilmektedir. Ateroskleroz orta boy ve büyük arterlerde görülen "aterom" veya "plak" olarak adlandırılan yapısal bozukluklardan oluşur. Ateroskleroz iki yolla sorun oluşturur. Birincisi, aterom yırtılabilir ve içinden çıkan parçalar akıntıyla gidip daha dar damarları tıkayabilir. Buna tromboz denir, kalp krizleri (miyokardiyal enfarktüs) genellikle böyle oluşur. İkincisi, aterom yırtılmasa da büyümesi sonucunda damarın daralmasına yol açabilir. Her iki durumda da damar tarafından beslenen organa yetersiz kan gitmiş olur, bu da aşağıda ele alacağımız çeşitli rahatsızlıkların nedenidir.
Aterosklerozla ilişkili çeşitli risk faktörleri bilinmektedir, bunları sıralayacak olursak:
Yaş (Erkeklerde 45 yaşın üstü, kadınlarda 55 yaşın üstü ) Erkek cinsiyet te daha sık görülür, kadınlarda ise (doğal yada tıbbi nedenlerle) erken menapoz olması riski arttırır. Aile hikâyesi yani yakın akrabalarında ateroskleroza bağlı hastalık görülmesi Diyabet veya bozulmuş oral glikoz toleransı, Dislipidemi (yüksek serum kolesterol veya trigliserit düzeyleri, serumda yüksek LDL "kötü kolesterol" ve lipoprotein A (bir LDL çeşiti) veya VLDL konsantrasyonu, serumda düşük HDL "iyi kolesterol" konsantrasyonu, Sigara kullanımı Yüksek kan basıncı (hipertansyon) Aşırı kilolu olmak (Özellikle santral veya erkek-tipi tabir edilen obezite hali risk yaratır. Bu konuda en değerli kriter, vücut kitle indeksi ve bel çevresidir. Vücut kitle indeksi, kg olarak ağırlığın, metre olarak boyun karesine bölünmesiyle elde edilir (VKİ: kg/m2). Vücut kitle indeksinin 25'in üzerinde olması veya bel çevresinin erkeklerde 102 cm, kadınlarda ise 88 cm'nin üzerinde olması, yalnızca kalp damar hastalığı riskini artırmakla kalmayıp şeker hastalığı, yağ yüksekliği ve tansiyon yüksekliği riskini de artırmaktadır.) Hareketsizlik 10. Çok miktarda alkol alımı
11. Stres veya depresyon
12. Hipotiroidizm (az çalışan tiroid bezi)
13. Düşük sosyoekonomik statü
14. Böbrek yetmezliği
Ateroskleroz genelde çocukluk çağında başlar, çoğu büyük arterde bulunur ancak kendini belli etmez. Ateroskleroz genelde kalp ile ilgili olarak bilinse de kol ve bacaklara giden damarları tutarak periferik arter hastalığı olarak bilinen tabloya, kalp damarlarının tıkanması ile göğüs ağrısı ve kalp krizine, beyin damarlarını tuttuğunda inme, felç ve inmenin habercileri olan uyuşukluk, güçsüzlük gibi durumlara yol açar. Ateroskleroz erkeklerde ereksiyon kaybına (iktidarsızlığa) yol açabilir. Büyük damar tutulumlarında damar genişlemelerine ve yırtılmalarına yol açabilir. Korunmak için gerekli tedbirler ne kadar erken alınırsa o kadar iyi olacaktır. Ateroskleroz zaman içinde aşama aşama gelişir. Damarlar iyice daralıp kan akımı bozulana kadar bulgu vermez.
KORUNMA
Bugün Türkiye'de 40 yaş üstü kadınların ¾'ü,erkeklerin ½'si obezdir. Kilo verin ve sağlıklı ve dengeli beslenmelisiniz. Özellikle taze sebze ve meyva tüketimini arttırmak ve doymuş yağ asitleri içeren gıdaları (kızartmalar, margarin, tereyağı vs.) azaltmak önemlidir.
Sigara arter hastalıklarının önde gelen ve bırakılması tamamen elimizde olan bir risk faktörüdür. Nikotin kan damarlarını büzer, kalbi daha hızlı çalıştırır, ayrıca damarlarınızın yüzeyini bozar. LDL' yi arttırır, HDL'yi azaltır. Eğer sigara içiyorsanız hemen bırakmalısınız, içilen ortamlardan da uzak durmalısınız.
Kan basıncınızı kontrol ettirin. Eğer hipertansiyonunuz varsa kontrol altına almak için doktorunuzla görüşmelisiniz.
Kolesterolünüzü normal değerlerde tutun. Sağlık kuruluşlarına başvurduğunuzda hekiminiz sizi yönlendirecektir.
Şeker hastasıysanız hastalığınız mutlaka kontrol altında olmalıdır.
Egzersiz ve spor yapmalısınız. Haftada 3-4 gün 30 ila 60 dakikalık yürüyüş herkesin yapabileceği faydalı bir egzersizdir.
Stresi kontrol etmeyi öğrenmelisiniz.Aşırı endişe(anksiyete), depresyon durumlarında bir uzmana görünmenizde fayda var.
TEDAVİ
Bazı ilaçlar ateroskleroz oluşumunu yavaşlatır, bazı vakalarda tersine bile çevirebilirler. Statinler olarak adlandırılan bu ilaç grubu, kötü kolesterol olarak bilinen LDL kolesterolün düşürülmesi, plak oluşumunu yavaşlatmak, durdurmak hatta geri döndürmek için gereklidir. İyi kolesterol olarak bilinen HDL kolesterolün arttırılması da yararlı olacaktır. Günlük aspirin kullanımı pıhtı oluşum riskini azaltır ve bu şekilde damarların tıkanması ihtimali azalır. Aspirin haricinde de kanı sulandıran ilaçlar mevcuttur. Bütün bu ilaçların kullanımı kesinlikle doktor kontrolünde olmalıdır.
Aterosklerozun sebep olmuş olabileceği koroner arter hastalığı, perifer arter hastalığı ve diğer rahatsızlıklar içinde hemen bir hastane veya hekime başvurmanız gerekmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta aterosklerozun başlamamışsa önlenebilir, başlamışsa kontrol altına alınabilir hatta geri döndürülebilir bir süreç olduğudur.
HAZIRLAYAN: Dr. Salih Serdar KUTAY, Doç. Dr. Ercan EREN
KAYNAKLAR
Braunwald , Textbook of Cardiology 8th edition (2007) The Merck Manuals online medical library www. Wikipedia.org
