ABONE OLDenizcilik terimleri Kelimeleri sözleri
Birçok yönüyle diğerlerinden farklı olan denizcilik mesleği, kendine has terim deyim ve ölçülere sahiptir. Denizcilikte sıkça kullanılan bazı, terim, deyim ve ölçüler de bu bölümde açıklanacaktır.
A-Terimler ve Deyimler :
Aborda:
Bir teknenin diğer bir tekne üzerine veya rıhtıma, iskeleye yanaşmasıdır.
Abosa:
Akan bir zinciri veya halatı o durumda durdurmak ve tutmak için bosaya vurmak.
Abramak: Kontrolden çıkan bir gemiyi veya bir işi kontrol altına almak.
Acenta: Deniz işletmelerinin, gemilerini çalıştırırken limanlardaki bürokrasi işlerinde, gemi ve personelinin ihtiyaçlarını teminde aracı olarak kullandığı anlaşmalı veya temsilci kuruluşlardır.
Alabora: Bir deniz aracının ters dönmesine alabora denir.
Alarga: Bir geminin sahilden açıkta bulunması, demirlemiş olması durumuna denir.
Alesta: Bir işe hazırlanılması veya işe hazır olunduğunu belirtmek için verilen komut.
Aganta: Hareket halindeki bir halatın kumanda edildiği an akışının tutulması durumudur.
Arya: Toka edilmiş vaziyetteki bir sancağı aşağı indirmek için verilen komut.
Avara: Bir gemi veya teknenin yanaşmış olduğu yerden açılması, ayrılması
Balast (Safra) : Seferine yüksüz olarak çıkan veya yüklü olup denge problemi olan gemilerin, dengesini iyileştirmek için, gemi tanklarına aldıkları deniz suyuna balast denir.
Balb: Gemilerin baş bodoslamalarının su içindeki kısmında ileri doğru uzanan şişkin kısımdır. Geminin hızını arttırmaya yarar. Ayrıca geminin baş-kıç yaparak sallanmasını azaltır.
Başaltı: Geminin baş tarafının iç kısmına verilen isimdir. Baş tarafı kasaralı gemilerde kasara altı “başaltı” olarak adlandırılır.
Charter (Çartır ) Kiralamak, bir geminin kiralanması anlamına gelir. “Çartırdaki gemi” sözü, gemiadamları arasında taramp seferi yapan gemi karşılığında kullanılsa da esas kira altındaki gemi demektir.Yani çartırdaki gemi düzenli sefer yapabilir.
Çalım ve Kuruz : Geminin su hattından aşağıda kalan kısmının başta ve kıçta, omurgaya yaklaşıldıkça daralmasıdır. Bu daralma baş tarafa doğru olduğunda çalım, kıç tarafa doğru olduğunda kuruz adını alır.
Çamçak: Filikaların suyunu boşaltmak için yapılmış, ağaç kepçelerdir.
Çapariz: Bir manevra veya bir işlemin engellenmesi anlamına geldiği gibi, demir zincirlerinin biryerlere (başka bir zincire vs.) dolaşması, karışması anlamında da kullanılır.
Çiftelemek: Tek demir atmış bir geminin emniyet için diğer demirini de atma işlemi.
Danec :Yükün hasardan korunması ve hızlı tahliye edilebilmesi için yüklerin aralarına ve altlarına konulan tahta, hasır v b. malzemeye denir.
Dalgakıran: Limanları ve limanlar içindeki gemilerin denizlerden (dalgadan) zarar görmemesi için limana hakim rüzgara yüzey verecek şekilde yapılmış dalga önleyici yapılar.
Deniz Haritası: Denizcilikte kullanılan sahilleri, seyir alametlerini, derinlikleri gösteren ve özel işaretleri olan haritalardır.
Duba: Altı düz ve yük taşıma maksatları için inşa edilmiş ağaç veya saç tekneler.
Düşme: Bir geminin rüzgar ve akıntı etkisiyle bulunduğu rotadan veya mevkiden kaymasıdır.
El iskandili: Derinlik ölçmede kullanılan bir ağırlık ve ince halattan meydana gelen basit bir alet.
Façuna: Halatların fazla sürtünmeye maruz kalan kısımlarının yıpranmasını önlemek için bu kısımlar gırcala ve mürsel ile sarılır. Bu işleme façuna denir.
Falaka: Puntel , dikme ve matafora cundalarının (uçlarının) arasına gerilerek, bulundukları durumlarını muhafaza etmesini sağlayan halatlardır.
Firengi Delikleri : Güvertede biriken suların dışarı akması için, bir ağzı bordaya açılmış güverte üstü deliklerdir.
Forklift: Yükleme ve tahliye işlemlerinde, rıhtımda veya gemi ambarında ağır malzemenin kaldırılıp taşınması için kullanılan, manevra kabiliyeti yüksek araçlara denir.
Formen: Yine yükleme veya tahliye işlerini yürüten işçi gurubunun (posta) başı.
Gemi Jurnali : Gemi ile ilgili olayların kaydedildiği, hukuki işlemlerde çok önemli yeri olan defter.
Havuz: Gemilerin su altı kısımlarınınbakım ve onarımı için alındıklarıkuru veya yüzer tipteki havuzlardır.
Iskarça: Liman ve rıhtımlarda çok sayıda gemi bulunmasına denir. Karışıklık anlamına da gelir.
İstif: Her cins eşyanın ve yükün geminin dengesini bozmayacak şekilde geminin yapısına en uygun şekilde yerleştirilme ve yüklenme işlemidir.
Kabadalga: Dalga yüksekliği fazla olan ve gemiyi rahatsız eden dalgalardır.
Kamara: Gemideki personelin kaldığı odalara verilen isim.
Kampana: Gemiyle ilgili bazı acil durumları bildirmek için belirli kurallar içinde kullanılan çana kampana denir.
Kana Rakamları : Bir gemi teknesinin ne kadar su çektiğini (suya battığını) öğrenmemize yarayan, her iki bordada baş, vasat ve kıç taraflardaki rakamlardır. "Draft rakamları " da denilir
Kana rakamlarından draftın nasıl okunacağı bilinmelidir; İskele tarafta metrik birime göre yazılan rakamların boyları ve rakamlar arası düşey boşluklar 10 cm, Sancak tarafta (Romen rakamlarıyla) kadem (fit) birimine göre yazılan rakamların boyları ve rakamlar arası 6 pustur (inçtir).
Kapela: Gemilerde teçhizatları korumak üzere üstlerine örtülen branda kılıflardır.
Kasırga: Çok kuvvetli rüzgar, büyük dalgalar ve kuvvetli rüzgarın oluştuğu gemiler için tehlikeli fırtına.
Kavela: Halat dikme işlemlerinde kullanılan sert bir ağaçtan yapılmış havuç şekline benzeyen malzemedir.
Kılavuz kaptan (pilot) : Bölgesel tehlikeleri, seyir yollarını, geçitlerini ve limanlarını iyi bilen gemileri emniyetle sevk ve idare edebilecek tecrübeli kaptanlara denir.
Laşka: Boş veya boşalmış anlamına gelir. Bir halatı boş koyuvermektir.
Laşing: Yükün gemiye, kendisine veya diğer yüklere verebileceği hasarı önlemek amacıyla yapılan bağlama işidir.
Liman: Gemilerin yük ve yolcu alıp vermesine elverişli, rüzgar ve dalgalardan korunur şekilde yapılmış tesislerdir.
Lumbar: Gemi bordalarına veya küpeştelerine açılan dört köşe, giriş çıkış mevkileridir.
Lumbar ağzı: Gemilere giriş çıkış yapılan yerlere verilen isimdir.
Manifesto: Ticaret gemilerinde yükün cinsini gösteren resmi evrak.
Mezestre: Sancağın yarıya kadar çekilmesi işlemine denir.
Mola: Halatların bağlı bulundukları yerlerden fora edilmesi için verilen kumanda.
Navlun: Bir yerden bir yere para karşılığı taşınmak üzere bir sözleşme ile gemiye alınan yükün tümü. Bu yükün taşınmasının para değeri anlamında da kullanılır.
Nete (neta): Düzeni bozulmuş bir şeyin tertiplenip düzenlenmesi, ayrıca seyirde kullanılan anlamıyla aykırı ve tehlikeli bir durumun olmadığı, her şeyin normal devam ettiği anlamında kullanılır.
Ölüdeniz (Sıvel): Fırtınanın dinmesi ile oluşan, çatlaksız, rahatsız edici dalgalar.
Parakete: Geminin süratini ölçmek için kullanılan aletin ismidir.
Parima: Filikaların baş ve kıç taraflarında bağlama amacı ile kullanılan yeterli uzunluktaki ince halat.
Rüzgar altı: Rüzgarın estiği (geldiği) yöne ters yön (sırt dönüldüğünde, ön tarafın olduğu yer).
Rüzgar üstü: Rüzgarın esmekte olduğu (geldiği) taraf.
Savlo: Gemicilikte sancak çekmede paraketede, el incesi olarak kullanılan bir ile birbuçuk burgatalık ince halatlara verilen isimdir.
Stevedor: Limanda gemilerin yükleme veya tahliye işlerini yürüten insan veya şirkettir.
Şifting: Bir yere yanaşmış veya demirlemiş geminin yerini değiştirme işlemidir. Ayrıca yükün yerini değiştirme anlamında da kullanılır.
Tersane: Gemilerin inşa edildiği veya tamir ve bakım gördüğü yerler.
Toka: Bir sancağın, bayrağın göndere çekilmesi için verilen komut.
Tonilato: Gemilerin gerek ağırlık gerekse hacim ölçümü ile belirtilebilen kapasiteleridir.
Tramp Gemi: Düzenli sefer yapmayan gemi demektir. Yani sürekli belli birkaç liman arasında değilde, yükü bulduğu limandan yükün götürüleceği liman neresi ise oraya sefer yapan gemi anlamına gelir.
Trim: Geminin baş draftıyla- kıç draftı arasındaki fark.(geminin başa veya kıça eğik olması)
valf: Borulardaki sıvıların akışlarını kontrol etmeye yarayan bir çeşit vana.
Vardiya: Gemilerin liman ve seyir hizmetlerinin görülmesi için, gemi personeli tarafından zamana bağlı olarak tutulan nöbet.
Yalpa: Geminin dalgalardan sancak ve iskeleye aralıklarla yatıp, doğrulması, sallanması.
Yükleme sınırı hatları (Fribord Markası) : Sancak - iskele her iki bordadaki bu şekiller gemilerin uluslararası kurallar gereğince değişik şartlarda (mevsim, su yoğunluğu ) yükleme sınırını gösterir. Fazlaca yükleme sebebiyle bu sınırların aşılması, gemi emniyetini ortadan kaldırır.
B- ölçüler :
1 Deniz mili : 1852 metre - 10 Gomino - 2000 Yarda
1 Gomino : 185,2 metre
1 Kadem (fit) : 30,48 santimetre
1 Kulaç : 183 santimetre (1.83 metre)
1 Pus (inç) : 2,54 santimetre
1 Metrik ton : 1000 kg (1 ton)
1 Tonilato : 2.83 metreküp (100 fitküp)
