ABONE OL1.DÜNYA SAVAŞI ÖNCESİ
1-Sanayi İnkılabı:
19.yüzyılın sonlarına doğru Avrupa’nın ekonomik yapısında önemli değişiklikler meydana geldi. Coğrafi Keşiflerle başlayan sömürgecilik ve bilimleri buluşların tekniğine uygulanması sanayileşmeye neden oldu. İlk önce İngiltere’de başlayan makineleşme kısa zamanda diğer ülkelere de yayıldı.. İngiltere’den sonra Fransa, Hollanda, Alman devletleri ve Avusturya’da sanayileşme hızla gelişti.
Sanayi devriminin sonucunda:
Bol,ucuz ve kaliteli üretim sağlandı.
Hammadde ve Pazar ihtiyacı ortaya çıktı
Büyük sermaye birikimleri oldu,büyük şirketler kuruldu
Sömürgecilik gelişti
Kapitalizm, sosyalizm ve emperyalizm gibi akımlar doğdu
Devletler arası rekabet arttı
1.Dünya savaşına zemin hazırladı
Endüstri Devrimi sonucunda Osmanlı İmparatorluğu’nda küçük atölyeler ortadan kalkmış,işsizlik artmış,dış ticarette dengeler bozulmuştur. Osmanlı Devleti XIX.’ın ortalarından itibaren Avrupa mallarının istilasına uğramıştır.
Osmanlı Devleti dışarıya hammadde satan ve dışarıdan mamul madde alan bir ülke haline gelmiştir. Bu gelişmeler devletin siyasi çöküşünü hızlandırmıştır
2-Fransız İhtilali(1789)
1)İhtilalin nedenleri:
a)Krallık Rejiminin baskısı
kralın emirleri Kanun hukumundeydi.Savaş ve barışa karar vermek kralın yetkisindeydi.Krallar adaletsiz bir sekilde vergi toparlarlar,halkın vicdan özgürlülüğünü kısıtlarlardı
b)Halkın Çesitli Sınıflara ayrılması:
Fransız toplumu eşitsizlik içinde yaşıyordu.Halk dört ayrı sınıftan meydana gelmişti.(Soylular ,rahipler,burjuvalar ve köylüler.)
c)Fransız Aydınlarının Etkisi:
Aydınlar fransız ihtilalinin fikir yapısını hazırladılar.Monteskiyö volter ve Jan Jak Ruso yazdıkları eserlaerde Fransa nın rejimini Eleştirdiler ve yeni çözüm yolları ileri sürdüler.
d)İngiltere ve Amerika’nın etkisi:
İngiltere 1215’te Magna Charta (büyük şart) ile demokrasi yoluna girmişti.1688 yılında da meşrutiyet krallık rejimi ortaya çıktı.Fransızlar, İngilizlerin hak ve özgürlüklerinin kendi ülkelerinde de olmasını istiyorlardı.XVIII.yüzyıl sonlarında America’daki 13 İngiliz kolonosinin Fransa’dan yardım görerek bağımsızlıkların elde etmeleri Fransızlar için bir örnek oluşturdu.
e)mali zorluklar ve vergilerin ağırlıkları:
Fransız ihtilali’nin en önemli nedeni maliyesinin bozulmasıdır.
2)İhtilalin Sonuçları
Mutlak monarşi yıkılarak,egemenliğin halktan kabul geldiği kabul edildiMilliyet,eşitlik,hürriyet adalet gibi demokrasi ilkeleri yayıldı Milliyetçilik fikrinin yayılması ile milli devletler kurulmaya başladıYeni çağ bitti,yakın çağ başladı
İmparatorlukların yıkılması ile milli devletler kurulamaya başladıDağınık halde bulunan devletler siyasi birliklerini kurdular
İnsan Hakları Bildirisi Fransızlar tarafından dünya çapında bir bildiriye dönüştü Fransız İhtilali’nin yaydığı fikirlere karşı İhlal savaşları (1792-1815)başladı.önce Fransa ile Avusturya ve Prusya arasında başlayan bu savaşlara İngiltere ve Rusya’da katıldı.Savaşlar Napolyon’un yenilgisi ile sonuçlandı.Viyana Kongresi ile Avrupa’nın siyasi durumu yeniden düzenlendi.
Fransız İhtilali Osmanlı Devletinde iki türlü etkisi oldu
a)Olumlu etkisi:
Fransiz ihtilali Osmanlı ülkesinde vatandaş haklarının korunması,yargı güvencesi ve din ayrımı yapılmadan eşitlik gibi ilkelerin yayılmasına neden oldu.Osmanlı İmparatorluğu’nda demokrasi hareketleri başladı.
b)Olmsuz etkisi:
Fransız İhtilalin’in olumsuz etkisi milliyetçilik akımının ülkedeki Müslüman olmayan topluluklar arasında hızla yayılması oldu. XIX.yüzyılda milliyetçilik akımının etkisiyle ülkede isyanlar çıktı. Bu yüzyıl Osmanlı Devleti açısından “ayaklanmalar yüzyılı”olmuştur.
FRANSIZ İHTİLALİ SONRASINDA AVRUPA
Fransız İhtilali savşlarından sonunda bütün avrupa devletlerinin temsilcileri VİYANA KONGRESİ’nde biraraya geldiler.Osmanlı Devleti’nin katılmadığı bu kongre ile tarihte ilk defa Avrupa devlet temsilcilerinin tamamen katıldığı bir toplantı yapıldı.
Bu kongrede Avrupa sınırları yeniden çizildi.Hükümdarların haklarını korumayı amaçlayan bu kongrede sınırlar belirlenirken “MİLLİYEÇİLİK”ilkesi dikkate alınmadı. Bu durum yeni çatışmalara neden oldu.
AVAŞIN BAŞLAMASI
19.yy’dan itibaren dünya devletleri ekonomik çıkar çatışmaları yüzünden sömürgecilik yarışına girmişlerdi.Bu,devletler arası gruplaşmayıortaya çıkardı.1882’de Almanya,Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve İtalya üçlü ittifak devletlerini olşturdular.
1907’de ise İngiltere,Fransa ,Rusya birleşerek üçlü itilaf Dvletlerini oluşturdular.
1.DÜNYA SAVAŞININ NEDENLERİ:
1)Devletler arası ekonomik çıkar çatışmaları.(sömürgecilik yarışı)
2)İngiltere’nin Rusları Balkanlar üzerinde srebest bırakması ile Rusya’nın panislavizm propagandasına ağırlık vermesi.Bu durumun Avusturya-Macaristan İmparatorluğunu rahatsız etmesi.
3)Fransa’nın 1871’de Almanya’ya kaptırdığı Alsas-Loren bölgesini geri almak istemesi.
4)Fransız ihtilali’nin sonucu olan milliyetçilik akımının etkisi.
5)Sırpların Avusturya-Macaristan sınırlarında yaşayan Sırp azınlıklarının yaşadığı toprakları ve Bosna-Hersek’i geri almak istemesi.
6)Ortadoğu,Afrika ve Avrupa’da ki enerji havzalarının elegeçirilme mücadelesi,ele geçirilecek enerjinin silahlanma yarışında kullanılarak taraflar arasında dünyaya hakimiyet kavgasının verilmesi.
7)Sırpların Avusturya-Macaristan veliahtını ödürmesi ile 1.DÜNYA SAVAŞI başladı.
Her iki gruptada eklenen ve ayrılan devletler oldu.
1.DÜNYA SAVAŞINA KATILAN DEVLETLER’İN AMAÇLARI:
Almanya:Güçlü sanayisine yetecek kadar sömürgesi yoktu.
İngiltere:Dünya’nın en büyük sömürgeci devletiydi.Almanya’nın askeri gücünü yok ederek sömürgelerini güvenlik altına almak istiyordu.
Fransa:Almanya’ya kaptırdığı Alsas-loren bölgesini geri almak istiyordu.
Italya:Ulusal birliğini geç tamamladığı için sömürgecilik yapmak istiyordu.
Rusya:Sıcak denizlere inmek istiyordu.
Avusturya-Macaristan İmp.:Rusya ve Sırbistan’ın oluşturduğu tehlikeyi yok ederek Balkanlar da etkinlik kazanmak istiyordu.
Osmanlı Devleti:Kaybettiği toprakları geri almak istiyordu.
OSMANLI DEVLETİ’NİN 1.DÜNYA SAVAŞINA GİRME NEDENLERİ:
1)19.ve 20.yy’da kaybettiği toprakları geri almakistemesi,ekonomik sıkıntıdan kurtulması
2)Almanya’nın yanında savaşa katılarak bundan yarar sağlama düşüncesi
3)İttihat ve terakki cemiyeti’nin yöneticilerinin Alman hayranı olması.Almanya’nın Osmanlı Devleti’ni kendi yanında savaşa sokması.
CEPHELER
1)KAFKAS(DOĞU ANADOLU)CEPHESİ:
Rusya’nın saldırısı üzerine açıldı.Enver Paşa komutasındaki Türk ordusu yenilgiye uğradı.Erzurum,ErzincanTrabzonMuş,Bitlis ve Van Rusların eline geçti.Rusların kışkırttığı Ermeniler Osmanlılara karşı ayaklandılar. Osmanlı devleti Ermenileri göç ettirdi. Rusya’da 1917’de çıkan Bolşevik ihtilali Rusya’nın savaştan çekilmesine neden oldu. 3 Mart 1918 Brest-litowsk Antlaşması ile Rusya savaştan çekildi.
2)KANAL(MISIR)CEPHESİ:
Süveyş Kanalı’nı ele geçirerek İngiltere’nin sömürgeleriyle bağlantısını kesmek Mısır’ı geri almak ve Almanya’nın savaş yükünü hafifletmek amacı ile açıldı.İki tane Kanal Harekatı yapıldı ve osmanlı devleti başarılı olamadılar.İngilizler Sina’yı ele geçirdiler. Bu cephede Araplar Osmanlı Devleti’ne karşı İngiltere ile birlikte hareket etmişlerdir.
3)IRAK CEPHESİ:
İngilizler tarafından;Musul ve Kerkük petrollerini ele geçirmek Alman ve Osmanlı Devleti’nin Hindistan’a girmesini önlemek ve kara yolu ile kuzeye çıkarak Ruslarla birleşmek amacı ile açıldı.Türk birlikleri Küt’ül Amare’de başarılı oldular.Fakat daha sonra İngilizle rüstün duruma geldi.Bağdat’ı ele geçiren İngilizler Irak’ın kuzeyine kadar ilerlediler.
4)ÇANAKKALE CEPHESİ:
Çanakkale ve İstanbul boğazlarını denetim altına almak,Osmanlı Devleti’ni savaç dışı bırakmak ve Rusya’ya yardım gönderebilmek amacı ile İtilaf Devletleri tarafından açıldı.
İtilaf Devletleri ummadıkları bir direniş ile kaşılaştılar. Boğazları deniz yolu ile geçemediler. Gelibolu yarımadasına asker çıkardılar. M.kemal komutasındaki 57.Alay Anafartalar ve Conkbayırı’nda düşman ilerleyişini durdurdu. Türkler başarılı oldular.
Savaşın sonuçları:
Savaş en az iki yıl daha uzatıldıM.Kemal adını duyurdu.Kurtuluş Savaşı için moral oldu.Sömürgeler bağımsızlık elde etmek için ayaklandılar.Yaklaşık 500.000 insan ülmüştü
1.DÜNYA SAVAŞININ SONUÇLARI:
Savaş sonunda Osmanlı İmparatorluğu,Çarlık Rusya’sı,Avuturya-Macaristan İmparatorluğu ve Alman İmparatorluğu yıkıldı.Yerine milli devletler kuruldu.
Çekoslovakya Polonya,Yugoslavya ve Macaristan bağımsız devletlerini kurdular.Devletlerde rejim değişiklikleri meydana geldi.(Rusya’da Sosyalizm, Almanya ve İtalya’da ise Faşizm..)Dünya barışını korumak amacı ile Milletler Cemiyeti (cemiyet-i akvam)kuruldu.Sömürgecilik anlayışı şekil değiştirerek Manda ve Himaye sistemi haline dönüştü.Savaştan en karlı çıkan devletler İngiltere ve Fransa oldu.
ABD dünya politikasında etkisini arttırdı.Dünya Savaşı sonunda yenilen devletler ile yapılan ağır antlaşmalar 2.Dünya Savaşına zemin hazırladı.Ekonomik refah geriledi. Işsizlik arttı. Sosyal bunalımlar ortaya çıktı. Çok sayıda insan öldü.
