Feromon Nedir, Ne İşe Yarar?

Feromon, aynı türün üyeleri arasındaki sosyal ilişkileri düzenleyen kimyasal maddedir. Yunanca kökenli olan Feromon "hormon taşıyan" anlamına gelmektedir. Feromonlar, vücut dışına salgılanan hormonlar olarak tanımlanabilir. Temel görevleri arasında, eşeyler arasında iletişimi sağlamak, bazı canlılarda eşey organlarının oluşumunu yönlendirmek, sosyal yaşam düzenine sahip canlılarda hiyerarşiyi sağlamak ve özellikle sosyal böceklerde yuva düzenini sağlamak sayılabilir. Feromon, Yunanca " Hormon Taşıyan " manasına gelmektedir. Hormonlardan farklı olarak hücre dışına salgılanır. Davranışların kontrölünde rol oynar. İlk olarak 1956 yılında ipek böceklerinde bulundu.

Hayvanlarda Feromon

Günümüze kadar yapılan çalışmalar sonucunda pek çok fenomon türü belirlendi. Böceklerin yanı sıra örümcekler, kurbağalar, sürüngenler ve memelilerin de fenomon salgıladıkları bulundu. Kuşlardaysa fenomon bulunamadı. En çok bilinen feromonlar uyarı feromonları, eşeysel feromonlar, iz feromonları ve uyarı feromonlarıdır.

En etkili Feromon örneklere böcekler ( insecta ) sınıfında rastlanır. Bu kokular, erkeğin dişisini kilometrelerce uzaktan bulabilmesini sağlayacak kadar etkindir. Sosyal yaşayan böceklerde, çoğunlukla kraliçe birey tarafından salgılanan feromonlar sayesinde, koloni içerisindeki düzen sağlanır. Bu nedenle feromonlara , sosyal etki maddeleri adı da verilmektedir. Örneğin; termitlerin devasa yuvalarında, hayvanlar aleminin en gelişmiş havalandırma sistemi görülür. Koloni içerisinde cinsiyet olarak çoğunlukta olan bireylere ait feromonların yoğunluğu, yuvanın en alt kısmında bulunan yumurtaların eşeyini belirler. Buna göre, eğer koloni içerisinde erkekler sayıca daha az ise, yumurtalardaki yavrular erkek bireyler olarak gelişirler.

Bazı karınca türlerinde, koloniye saldırı durumunda, asker bireyler tarafından salgılanan feromonlar bir alarm niteliği taşır ve kolonideki diğer bireyleri bu bölgeye çekerek düşmanla savaşmaları yönünde uyarır. Çoğu memeli hayvanda, kuyruk bölgesinde bulunan feromon bezlerinden salgılanan steroid yapıdaki maddeler ile, yaşama alanının ( territoryanın ) sınırları belirlenir. Böylece bir erkek, başka bir erkek tarafından kendi alanına girilmesini engellemeye çalışır.

İnsan Feromonları

İnsan feromonları daha çok eşeysel davranışları kontrol eder. Burnun iç kısmında bulunan ve "vomeronazal organ"olarak bilinen bir alıcı sayesinde feromonlar algılanabilir.Bu organ feromonları beyne iletir. feromon bir hormondur ve bir organdır. Üremeden sorumludur. Erkek dişi feromonunun içine girerse çocuk olur.