Ağrı'nın Coğrafi Özellikleri

Ağrı hangi coğrafi bölgemizdedir? cevap: Coğrafi bölge olarak Ağrı Doğu Anadolu Bölgesinde yer almaktadır. Ağrı'nın Coğrafi Özellikleri: 38.59 ve 40.02 kuzey paralelleri ile 42.15 ve 44. 36' doğu meridyenleri arasında yer alan Ağrı, deniz seviyesinden (rakım) 1640 metre yüksekliktedir. Ayrıca Anadolu ile İran'la bağlantısını sağlayan yolun üzerinde bulunur. Ağrı'nın doğusunda İran, batısında Muş ve Erzurum, kuzeyinde Kars, kuzeydoğusunda Iğdır, güneyinde Van ve Bitlis ili bulunmaktadır. Topraklarının yüzde 46'sını dağlık alanlar, yüzde 29'unu ovalar, yüzde 18'ini platolar oluşturur. Ayrıca topraklarının yüzde 7'sini yaylalar oluşturmaktadır. İklimi kışları soğuk ve sert yazları kurak ve sıcaktır.

Ağrı'nın yüz ölçümü: 11.376 kilometre karedir. Ağrı yüz ölçümüyle Türkiye topraklarının yaklaşık yüzde 1,4'lük bölümünü kaplamaktadır. Ayrıca yüz ölçümü büyüklüğü bakımından Türkiye'de 26. sırada yer almaktadır. Adını Avrupa'nın ve Türkiye'nin en büyük dağı olan Ağrı Dağından alan Ağrı, aynı zamanda Türkiye'nin en engebeli ve yüksek bölgesinde bulunuyor.

Ağrı'nın Dağları:

Ağrı ilinde dağlar, ilin adıyla özdeşleşecek kadar önemli bir yer tutar. Bunların en önemlisi Büyük ve Küçük Ağrı Dağıdır. Bunlardan Başka yükseklikleri 3000 metreyi aşan birçok doruğa rastlanır. Türkiye'nin en büyük dağı olan Ağrı Dağı, Doğubayazıt ilçesine 15km uzaklıkta olup, il topraklarının %11 ni kaplayan bir alana oturur.

Denizden yüksekliği 5165 m.yi bulmaktadır. Doruk Tepesi kükürtlü bir tabaka ile kaplı olduğundan fazla kar tutmamaktadır. Ancak doruğun biraz aşağısında başlayarak 1000 m.lik bir bölüm sürekli karla kaplıdır ve burada Türkiye'nin en büyük buzulu bulunmaktadır. Zirvesinde bulutsuz zamanın az olduğu dağ, merkezi bir lav püskürmesi sonucu oluşmuştur. Aynı şekilde tepesi dışa doğru kabarık bir koniyi andıran dağın en önemli özelliği küçük tepeler meydana getirmeden, dikine olarak, birdenbire yükselmesidir.

Büyük ve Küçük Ağrı Dağı dorukları arasında tabanı 2700m.ye inen Serdarbulak beli bulunur. Ağrı Dağı daha batıdaki Hama Dağında çengelli gediği ile ayrılır. Ağrı Dağı'nın zirvesine ilk defa 1829 yılında, Prof. Frederic Parat başkanlığındaki heyet çıkmıştır.

Nuh Tufanı ile ilgili olarak, Nuh'un Gemisi'nin burada bulunduğu yolundaki varsayım nedeniyle de Ağrı Dağı önemli bir yer teşkil etmektedir.

İlde; Ağrı-Van arasında yükselen, 3343m yüksekliğe sahip Tendürek Dağı, Van Gölünün kuzeybatısında sönmüş bir volkanik dağ olan 4058m yükseklikteki Süphan Dağı ile Hama dağı, Aşağı Dağ (3720), Karadağ (3243), Aladağ (3250), Mirgemir Dağı, Çemçe Dağları, Mergezer Dağları, Tahir Dağları, çift öküz ( Solhan) Dağları ile Mızrak Dağları bulunur.

Ağrı'da ki Ovalar

Bölgenin volkanik bir arazi olması sebebiyle, ovalar çöküntü neticesinde meydana gelmiştir. Ovalar daha çok tahıl ekimi yapılan ve mera olarak kullanılan klasik ova tanımının ötesinde, genel olarak düzlüktür.

Ağrı-Eleşkirt Ovası: İlin en büyük ovasıdır. Tabanı derin olmayan yarıklarıyla kaplı düzlüklerden oluşan bu ovadan Murat ırmağının bazı yan kolları geçer. Toprağının verimliliği ve ulaşımın rahatlığı nedeniyle nüfusun kalabalık olduğu bir yerdir.

Doğubayazıt Ovası: Rakımı en yüksek olan ovanın, dört bir tarafı dağlarla çevrili olup, 280 metrekarelik bir alanı kapsamaktadır. Az karın yaydığı ovada yazlar kurak geçer. Ancak ovanın toprağı verimli olmadığından tarıma elverişli değildir.

Tutak Ovası: Murat Nehrinin ikiye böldüğü ovanın, batı tarafında kalan kısmına Antep Ovası, Doğusunda kalan tarafa ise Göl Ovası denilmektedir. Göl Ovası, Antep ovasına göre daha çok düzlüklerden oluşmaktadır. Su oldukça azdır.

Patnos Ovası: Etrafını çevreleyen dağlardan aşağılara doğru akarsular inmektedir. Bu akarsular daha sonra Murat Nehri ne karışmaktadır. Patnos Barajı ve şekerova Barajının suladığı ova tarıma elverişli olup birçok tarım ürünü yetiştirilmektedir.

YAYLALAR:

Topraklarının %7 sini kaplayan yaylalar, özellikle hayvancılık açısından büyük önem taşırlar. Bunlar geniş otlaklarla kaplı düzlükleridir.

Aladağ Yaylaları: Doğu Anadolu'nun en engebeli, en yüksek ve en geniş ovalarından biri olan Aladağ yaylaları, ilin güneyinde bulunmaktadır. Hamur Vadisinden Tendürek Dağına kadar olan büyük bir alanı kapsamaktadır. Genellikle hayvancılık açısından oldukça önemli bir yer teşkil etmektedir.

Sinek Yaylası: İlin Aladağ yaylasında sonra ikinci büyüklüğe sahip yaylası olan sinek yaylası, Ahtalar Gediği ile Balık Gölü arasında kalan alanı kapsamaktadır. İlde bunların dışında; Mirgemir-çakmak (Kılıç) yaylaları, Davul Yaylası, Kraktin yaylası, Pani Yaylası ve Katavin Yaylası Bulunmaktadır.

Ağrının Bitki Örtüsü:

Volkanik bir arazi oluşu, yağışların az, ısının çok düşük olması sebebiyle dağlar ve ovalar çarpıktır. Arazinin % 80 i ekime elverişli değildir. Tabii bitki örtüsü, genellikle yüksek plato stepleri görünümündeki bozkırlardır. Bozkırlar özellikle, Ağrı merkez, Eleşkirt ilçesi ve Yukarı Murat Irmağı civarında yoğunluk kazanır. Eskiden Ağrı Dağının yamaçları zengin ormanlarla kaplı iken, tahripler neticesinde bugün bitki örtüsü step görünümü almıştır. Ayrıca iklim koşullarından dolayı birçok ot türü yetişmektedir.

Ağrının Akarsuları:

Ağrı ilinde irili ufaklı birçok akarsu vardır. En önemlisi Keban Baraj gölüne dökülen Murat Irmağının yukarı çığırını oluşturan derelerdir. İlin en büyük akarsuyu Fırat nehrinin ana kollarından biri olan Murat Irmağıdır.

Diyadin Muratbaşı yöresinden doğan Murat Nehri, Ağrı-Eleşkirt Ovasından geçerek çeşitli kollara ayrılır. Eleşkirt Ovasında aldığı şiryan çayı en önemli koludur. Daha sonra güneye yönelerek, Hamur Boğaz'ından geçer ve Muş Ovasına kadar iner. Irmağa katılan diğer kollar şiryan (şeriyan) Deresi dışında, Eleşkirt Deresi, Kopuzdere, Taşlıçay, Körsu, Gelutan Deresi, Ahmetbey Deresi, Küpkıran çayı ve Mandalık çayıdır. İlde bulanan diğer akarsular ise; Eleşkirt çayı, Murat Suyu, Sarısu ve Balıkçayıdır.

Ağrıdaki Göller: il sınırları içinde en önemli göl Balık Gölüdür. Bunun yanında Türkiye'nin en yüksek göllerinden biri olan bu gölde alabalık avlayabilirsiniz. Çevresiyle birlikte oluşturduğu manzara görülmeye değerdir. Ayrıca büyük ve küçük Ağrı dağlarının eteklerinde Göl Yüzü ve Saz Gölü adı iki göl daha vardır. Bunların dışında şeyh ve Danikel gölleri bulunur. Ancak bunlar yaz aylarında bir bataklık görünümündedirler.

Ağrının iklimi: Ağrı iklim bakımından Türkiye'nin en karasal ve sert iklimli bölümüne girer. Kışlar çok sert geçer. Türkiye de en soğuk gün Ağrı da 20 Ocak 1970'te -45,6 derece olarak tespit edilmiştir. Genelde yazları sıcaktır. Aynı şekilde ilkbahar ve sonbahar kısa sürer. Az yağmur, daha çok kar yağar. Senenin 115-125 günü karla kaplıdır. Yıllık ortalama yağış miktarı 525,5 mm.dir. En yağışlı ay 70,4 mm ile nisan ve en kurak ay da 12,8 mm ile ağustos ayıdır. Ağrı'nın yıllık ortalama sıcaklığı 6,1C, en soğuk ayın ortalaması 21C dir. Ağrı da özellikle soğuk dönemlerde sisli günler sayısı da artmaktadır. Buna büyük ölçüde radyasyon sisleri etkili olmaktadır. Genel olarak ortalama sisli gün sayısı yılda 30 gündür.

AĞRI'DA GEÇİTLER

  • Tahir geçidi: Eleşkirt ile Horasan arasındadır.
  • İpek Geçidi: Doğubayazıt ile Diyadin arasındadır.
  • Ahtalar Geçidi: Kağızman-Kars ile Ağrı arasındadır.
  • Çat geçidi: Ağrı ile Erzurum arasındadır.
  • Çilli geçidi: Iğdır ile Doğubayazıt arasındadır.
  • Kılıç Gediği geçidi: Eleşkirt Ovasının batısındadır.
  • Ağrı Geçidi: Ağrı-Van arasında, Aladağ'ın güneyindedir.