ABONE OLAspirin, ağrı kesicilerin ve romatizma ilaçlarının kralıdır. Çok iyi bir ateş düşürücüdür.
Politikacılarımızın ‘Hükümet, ameliyat edilecek hastaya, aspirin tedavisi yapıyor' sözüyle aspirini küçümsemelerine sakın inanmayın, kanmayın. Aspirin mükemmel bir ilaçtır, ama her ilaçta olduğu gibi aspirinle de ciddi yan etkiler ortaya çıkabilmektedir.
Aspirin, ağrı kesicilerin ve romatizma ilaçlarının kralıdır. Çok iyi bir ateş düşürücüdür. Damar sertliğine bağlı hastalıklarda kanı sulandırmak için en çok kullanılan ilaçtır. Hatta, son yıllarda aspirinin çeşitli kanserleri, özellikle de kalın barsak kanserlerini önlediği iddia edilmektedir.
İstatistikler, bir Amerikalının yılda, ortalama olarak 60 adet 300 mg. aspirin tableti içtiğini ortaya koymuştur. Buna göre, USA' da bir yılda tüketilen aspirin miktarı 50.000 tondur.
Küçük bir Amerika olan Türkiye' de ise yılda 20-25 milyon adet aspirin satılmaktadır. Eh, fena rakam değil, ama Avrupa Topluluğu' na girebilmemiz için daha çok aspirin içmemiz lazım.
ASPİRİN ALERJİSİ KADINLARI SEVER
Aspirin iyidir, hoştur, fakat çok ciddi yan etkileri de vardır. Bunların en önemlileri, mide-barsak ülserleri ve buna bağlı kanamalar, nefropati (böbrek bozukluğu), hipertansiyon, hepatit, salisilizm (aspirin zehirlenmesi), kan tablosu bozuklukları ile aspirin alerjisidir.
Aspirin alerjisi, normal insanların %1 ‘inden daha azında görülürken, bu oran astımlılarda %20′ ye kadar çıkmaktadır. Alerjik nezle, burun polipleri veya sinüzüti olanlarda, kronik ve kortizona bağımlı astımlılarda aspirin alerjisi riski daha da (%30-40) yüksektir. Aspirin alerjisi, kadınlarda erkeklere göre daha sık, çocuklarda ise daha seyrektir.
BİR ASPİRİN İÇTİM HAYATIM DEĞİŞTİ
Aspirin alerjisi belirtileri, o güne kadar pek çok kere aspirin kullanmış olan ve fakat hiçbir anormallik gelişmemiş bir kişide günün birinde aldığı bir aspirinle başlar. Bu nedenle, astımlı hastalar ‘Ben yıllardır aspirin içiyorum, bana dokunmuyor' diye övünmesinler… böbürlenmesinler. Alerji zamanı gelince onların da kapılarını çalabilir.
Alerji belirtileri, ilaç alındıktan ½ ilâ 3 saat sonra ortaya çıkar. Tüm vücutta yaygın kaşıntı ve yanma ile karakterize ürtiker, göz kapakları ve dudak gibi yumuşak dokularda şişme, bulantı, kusma, tansiyon düşüklüğü ve ağır astım krizleri ortaya çıkar.
Aspirine bağlı astım krizleri, tedaviye dirençlidir ve genellikle kortizon verilmeden de düzelmez. Solunum makinesine bağlanması gereken hastalar bile olabilir. Bazı hastalarda astım krizi olmadan akut ürtiker ve anafilaksi de gelişebilir.
ASPİRİNİN BAYATI OLUR MU ?
Aspirin alerjisinin ilacın tazeliği veya bayatlığı ile hiçbir ilgisi yoktur. Fabrikadan yeni çıkmış aspirinde allerji yapabilir… yıllarda raflarda beklemiş olanı da. Yabancı malı aspirinin alerji yapmayacağını sananlar olduğu gibi, bazıları da suda eriyen, bağırsakta çözünen, C vitamini destekli aspirinin dokunmayacağına inanırlar. Aspirin, duyarlı olan insanlarda, aç veya tok karına, suyla veya limonatayla, ne ile ve nasıl ve ne miktarda alınırsa alınsın alerji yapar.
Aspirin allerjisi olanların, tartrazin (sarı boya), glutamat (bir çeşit baharat) ve sülfitler (besinlerin bozulmasını önler) gibi katkı maddelerine duyarlı olma ihtimali de çok yüksektir.
BELİM AĞRIYOR, NE ALABİLİRİM ?
Aspirine allerjisi olanların diğer ağrı kesici ve romatizma ilaçlarına karşı da duyarlı olma ihtimalleri çok fazladır. Hatta, bunlara içinde antiromatizmal maddeler bulunan pomatlar bile dokunur. Pomadın sürüldüğü deride kızarma, kabarma ve kaşıntı oluşabilir; deriden emilen fazla miktardaki ilaç sistemik reaksiyonlara yol açabilir. Bu nedenle, astımlılar gelişi-güzel ilaç almaktan kaçınmalıdırlar.
Aspirin allerjisi olanların güvenle alabilecekleri ağrı kesici- ateş düşürücü ilaç parasetamol' dür, fakat yüksek dozlarda parasetamol bile başınıza iş açabilir.
Romatizmal hastalıklarda astımlılara verilebilecek ilaçlar ise sodyum salisilat (Entersal), benzidamin (Tantum) ve meloksikam (Meloks)' dır. Hiçbir ilacı, asla ve asla, doktorunuza danışmadan almayın !
ASPİRİN ALERJİSİ NASIL TEŞHİS EDİLİR ?
Aspirin allerjisi tanısı için hastanın verdiği bilgiler çoğu zaman yeterlidir. Bu hastaların deri testlerinde ya da kanda IgE ölçümlerinde her hangi bir anormallik saptanmaz.
Hastanın verdiği bilgiler net değilse ve hastanın mutlaka aspirin veya romatizma ilaçları kullanması gerekiyorsa, aspirin provokasyon testi yapılabilir. Bu test, mutlaka hastane ortamında ve her türlü acil girişimin yapılabileceği şartlarda yapılmalıdır, çünkü test sırasında ağır astım krizi veya anaflaksi (allerji koması) gelişme riski vardır.
Aspirin provokasyon testine, hastaya 30 mg aspirin verilerek başlanır. Her hangi bir reaksiyon saptanmıyorsa, aspirin dozu 2 saatte, 60, 100, 325, 650 mg olarak arttırılır.
ÖNLEMLER
- Aspirin allerjisi olanlar, aspirin, ağrı kesici ve romatizma ilaçlarını doktorlarına danışmadan kullanmamalıdırlar.
- Astımı, allerjik nezlesi, sinüziti, burun polipleri, ürtikeri olan hastalar, o güne kadar dokunmamış da olsa, yukarıda adı geçen ilaçlardan uzak durmalıdırlar.
- Mutlaka aspirin kullanması gereken hastalara duyarsızlaştırma tedavisi yapılmalıdır.
Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
Göğüs Hastalıkları Bölümü Öğretim Üyesi
