ABONE OLHayatınız boyunca uygulayabileceğiniz en ideal beslenme programını oluşturarak kan şekerinizi normale yakın seviyede tutmak, hiperglisemi ve hipoglisemiyi önlemek, ideal vücut ağırlığınızı sağlamak ve korumak, hastalığınızla ilgili olarak uzun dönemde gelişebilecek büyük ve küçük damar komplikasyonlarını önlemek, çocukluk ve ergenlik döneminizde normal büyüme ve gelişmenizi sağlamak, gebelik ve emzirme döneminde yeterli ve dengeli beslenmenizi sağlamak, kısaca yaşam kalitenizi yükseltmek ve yaşam sürenizi uzatmaktır. Sağlıklı besinler seçilmeli, gerekli miktarda besin alınmalı, uygun zamanda yemek yenilmelidir.
Planlama endokrinoloji ve metabolizma uzmanı ve beslenme uzmanı tarafından boyunuz ve ağırlığınıza göre ideal ağırlığınız hesaplanarak yapılacaktır.
Alışkanlıklarınızın düzenlenmesi için diyetisyeninizle birlikte sevdiğiniz ve sevmediğiniz yiyecekleri, yemeklerinizin nasıl hazırlandığını, yemek yeme saatlerinizi ve yerini konuşunuz. Bu bilgiler yemek planınızın diyabetinizin kontrol altına alınmasını sağlayacak şekilde hazırlanmasına olanak sağlar.
Sağlıklı Besinler Seçmek;
Kendini iyi, dinç ve sağlıklı hissetmek isteyen herkes (diyabetli olanlar da, olmayanlar da) dengeli beslenmelidir.
1- Çeşitli besinler alın.
Tahıllar, kurubaklagiller ve nişastalı Yiyecekler' grubu piramidin temelini oluşturmakta ve en geniş bölümünü kapsamaktadır. Bu bölümde yer alan ekmek çeşitleri, tahıllar, kurubaklagiller, pirinç, patates gibi nişastalı yiyecekler bir öğünde yenilmesi gereken temel yiyeceklerdir. Sağlıklı bir beslenme planı içinde 1 porsiyonu 1 ince dilim ekmek veya 1 orta boy patates veya 2-3 kaşık pilav olarak belirtilen bu gruptan 6 civarında porsiyon tüketilmelidir.
Sebze ve meyve grubu piramidin ikinci basamağını oluştururlar. Bu gruplar posa, vitamin ve mineral kaynağıdır. Bununla birlikte farklı sebzelerin ve meyvelerin içerdiği vitamin ve minerallerde farklıdır. Ispanak gibi koyu yeşil yapraklı sebzeler kalsiyum minerali ve K vitamini için iyi bir kaynak iken, havuç gibi sarı renkli sebzeler A vitamininden zengindir. Çoğu meyve ise A, C vitamini ile potasyum, magnezyum ve bakır gibi mineraller için mükemmel bir kaynaktır. Kişisel özelliklere göre değişmekle birlikte günlük beslenme planında 3–5 porsiyon sebze ve 3–4 porsiyon meyve yenilmelidir. Porsiyon ölçüleri için beslenme uzmanınızdan temin edebileceğiniz değişim listelerinden faydalanabilirsiniz.
Süt, yoğurt grubu ile et, balık, tavuk, yumurta ve peynir gibi hayvansal yiyecekleri içeren Et grubu piramidin üçüncü basamağında yer alır. Diyabet Beslenme Piramidi, bu iki grubun her birinden 2-3 porsiyon yenilmesini önermektedir. Özellikle kalsiyumdan zengin olan süt grubunda 1 bardak süt veya yoğurt 1 porsiyon olarak tanımlanmaktadır. Bu grup proteinden zengindir ve sağlıklı bir beslenme planında günlük enerjinin %10-20'sinin proteinlerden sağlanması gerekmektedir. Bununla birlikte her iki gruptaki yiyeceklerin kolesterol, kalori ve özellikle doymuş yağ olmak üzere yağ içeriği fazladır. Bu nedenle de piramidin üçüncü basamağındadır ve kendisinden önceki diğer gruplara oranla daha az bir yer kaplamaktadır. Düşük yağlı veya yağsız süt ürünleri, yağsız et, derisiz tavuk etinin tercih edilmesi şüphesiz ki; bu grubun içerdiği toplam yağın, doymuş yağın ve kalorinin azalmasını sağlayacaktır. 1 porsiyon et grubu 60–90 gr pişmiş et, tavuk, balık veya peynirden birini içerir ve bir gün içinde bu gruptan 2–3 porsiyon tüketilmesi önerilir.
Piramidin tepesinde ise yağlar, şekerli yiyecekler ile alkollü içecekler grubunun çok az bir bölüm kapladığını görürüz. Bu da bize, bu yiyeceklerin sağlıklı bir beslenme planı içinde ki yerlerinin ne kadar az olduğunu göstermektedir. Bu grup için önerilen porsiyon ölçüsü yoktur çünkü sağlıklı bir beslenme planına katkıda bulunacak herhangi bir besin öğesini içermezler. Ancak bu grup içinde yer alan yiyeceklerden yağlar için 1 tatlı kaşığı yağ veya 5–6 adet fındık içi, şeker ve şekerli yiyecekler için 2 adet şekerli bisküvi veya 1 top dondurma 1 porsiyona örnek olarak verilebilir. Alkol tüketimi için ise öncelikle söylenmesi gereken şey; alkolün kan şekerinizi ciddi derecede olumsuz etkilediğini bilmelisiniz.
2- Daha fazla posa tüketin.
Bitkisel kaynaklı gıdaların insandaki sindirim enzimleri tarafından parçalanmayan kısımlarına posa denir. Posa iki ana gruba ayrılır.
a)Buğday kepeği, hemiselüloz, liğnin gibi suda erimeyen ve sindirilemeyen posalar yiyeceklerin bağırsak kanalına geçişini ve bağırsak hareketlerini hızlandırır.
b)Suda eriyebilen posa; elma, greyfurt, limon, portakal, yulaf kepeği, kuru baklagiller ve birçok sebze suda eriyebilen posa içerir. Posanın bu türü mide boşalmasını geciktirir, karbonhidratların sindirimini yavaşlatarak şeker yükselmelerini önler, bağırsak çalışmasını düzenler-kabızlığı önler.
Diyetin posa içeriğini arttırmak için; beyaz ekmek yerine kepekli veya tam buğday unundanyapılmış ekmek, pirinç yerine bulgur, meyva suyu yerine meyve tüketiniz. Kabuğu ile yenilebilen meyvaların kabuğunu soymayınız. Öğünlerde sebze ve salata tüketmeyi ihmal etmeyiniz. Kuru baklagilleri sıkça tüketiniz.
3- Daha az tuz tüketin
Ülkemizde insanlar çok zaman, ihtiyaç duyulandan biraz daha fazla tuz yer. Bu fazla tuz, bazı insanlarda tansiyonun aşırı yükselmesine neden olabilir. Diyabetlilerde tansiyonun yüksek olma olasılığı, diyabetli olmayanlardan çok daha fazladır. Yüksek tansiyon ve diyabet, tehlikeli bir ikilidir. Aldığınız tuz miktarını azaltmak için yemekleri pişirirken daha az tuz kullanın ve sofradaki tuzluğu ortadan kaldırın. Konservelenmiş, kutulanmış ya da saklanmak üzere tuzlanmış besinlerden çok az tüketin. Hazır çorbalar, dondurularak hazırlanmış gıdalar ve benzeri besinler tuz bakımından genellikle zengindir. Turşu tüketmek isteyenler içeriği çok tuzlu olduğundan bir gece önceden suda bekleterek tüketmelidirler.
Gerekli Olan Miktarda Yiyecek Tüketin;
Bu miktar endokrinoloji ve metabolizma uzmanı ile beslenme uzmanı tarafından boyunuz ve ağırlığınıza göre ideal ağırlığınız hesaplanarak yapılacaktır.
Standart bir diyabet beslenme diyeti, her hastaya uygulanabilir nitelikte olamaz çünkü her diyabetik birey boy, kilo, meslek, kullandığı ilaç ve beslenme alışkanlıkları ile fizik aktivite açısından birbirinden farklı özellikler taşımaktadır. Bu nedenle diyetinizi başka bir şeker hastasının diyeti ile karşılaştırmayınız ve aynısını kullanmasını önermeyiniz. Hastalığınızın bulgularına, sosyoekonomik ve kültürel durumunuz ile beslenme alışkanlıklarınıza uygun biçimde diyet düzenlenirken, yiyecek değişim listelerinden yararlanılır.
Uygun Zamanda Yemek;
- İdeal vücut ağırlığına ulaşılmalı ve o kiloda kalınmalıdır.
- Sık sık, azar azar (3 ana, 3 ara öğün şeklinde) beslenilmeli ve öğün atlanmamalıdır.
- Öğün araları 2.5-3 saat kadar olmalıdır.
HAZIRLAYAN; Dr. Mahmut YAZICI
