ABONE OLİntrauterin büyüme geriliği, Fetal malnütrisyon ve Gebelik haftasına göre küçük doğmuş (SGA) bebek terimleri her ne kadar eş anlamlı olarak kullanılsa da tam olarak aynı şeyi ifade etmezler.
İntrauterin büyüme geriliği (İUBG) fetal büyüme hızının çeşitli olumsuz etkiler nedeniyle azalması ve fetüsün genetik büyüme potansiyeline erişememesidir.
Gebelik haftasına göre küçük doğmuş (SGA) bebek ise bebeğin gebelik haftasına uyan gelişim eğrilerine göre 10. persantil eğrisinin altında bir tartı ile doğmasıdır. Düşük doğum ağırlıklı bebek ise doğum tartısı 2500 gramın altında olan bebekleri tanımlar.
Gelişmiş ülkelerde düşük doğum ağırlıklı bebeklerin 1/3 ‘ünü SGA, 2/3'ünü prematüre doğumlar oluşturur. Birçok yerde SGA ve intrauterin büyüme geriliği tanımları eş anlamlı olarak kullanılır.
İntrauterin büyüme geriliği ( İUBG) olan bebeklerin ağırlık, boy ve baş çevreleri birlikte değerlendirilmelidir. Bu bebekler boy, kilo ve baş çevresi ölçümlerine göre simetrik ve asimetrik olarak 2 grupta incelenir.
Simetrik İUBG bebeklerde ağırlık, boy ve baş çevresi orantılı olarak küçüktür. Fetal büyüme erken dönemde etkilenmiştir. Tüm İUBG bebeklerin %20-30' u bu gruptadır. Daha çok kromozom anomalileri, sendromlu bebekler, konjenital enfeksiyonlu bebekler bu gruba girer. Asimetrik İUBG bebeklerde ise boy ve baş çevresi korunurken ağırlık gestasyon yaşına göre geridir. Gebeliğin son dönemlerinde büyümeyi etkileyen sorunlar nedeniyle oluşur. Tüm İUBG bebeklerin %70-80'i bu gruptadır. İUBG'ne neden olabilen faktörler:
Anne boyunun kısa olması ve gebelik öncesi kilosunun düşük olması Daha önceki gebeliklerin sayısı (ilk gebelik veya çok sayıda doğum yapmış yaşlı annelerde daha sık) 20 yaş altı, 35 yaş üstü anne yaşı Annenin kendisinin SGA olarak doğması Çoğul gebelikler Annenin kronik hastalıkları ( hipertansiyon, diyabet, böbrek hastalıkları, kollagen doku hastalıkları) ve bazı enfeksiyonlar Gebelikteki ağır beslenme bozuklukları Annenin gebelikte sigara kullanması Annenin alkol kullanması 10. Annenin gebelikte kullandığı bazı ilaçlar: Warfarin, antikonvülzanlar hidantoin, trimetadon ve barbitüratlar, steroidler, bağımlılık yapan ilaçlar (kokain, eroin v.b)
11. Fetüsteki kromozomal bozukluklar, sendromlar veya kronik enfeksiyonlar
12. Annede uterus ve plasenta ile ilgili bazı bozukluklar
13. Sosyoekonomik düzeyin düşüklüğü
İUBG ve SGA bebek için risk faktörlerini oluşturur.
BELİRTİLERİ
Simetrik İUBG olan bebeklerde; ağırlık, boy ve baş çevresi orantılı olarak küçüktür ve fetal büyüme gebeliğin erken dönemlerinde etkilenmiştir. Derialtı yağ dokusu normaldir. Ancak kromozom anomalileri, konjenital enfeksiyonlar veya çeşitli konjenital sendromlara bağlı simetrik büyüme geriliği olan bebeklerde neden olan hastalığın özgül bulguları saptanabilir.
Asimetrik İUBG olan bebeklerde; boy ve baş çevresi korunurken ağırlık, gebelik haftasına göre düşüktür. Büyüme geriliği 24-25. haftadan sonra ortaya çıkmıştır. Baş, gövdeye göre büyük, bıngıldak geniştir. Yüz zayıftır ve “yaşlı adam yüzü” görünümü vardır. Derialtı yağ dokusu azalmıştır, deri kurudur, pullanma ve soyulmalar görülebilir. Karın çökük, göbek kordonu incedir. Tırnaklar uzun, el ve ayaklar gövdeye göre büyük görünür.
Simetrik İUBG olan bebekler de doğum sonrası büyüme uygun beslenmeye rağmen geri kalabilir. Fetal malnütrisyona bağlı olan gelişme geriliklerinde ise uygun beslenme sağlanırsa hızlı bir büyüme olabilir.
TANI
Gebelikte düzenli takipleri yapılan ve yukarıda belirtilen risk faktörlerine sahip olan gebelerde yapılacak muayene ve ultrasonografiler ve gerekirse kullanılacak yardımcı testler ile tanı konur.
İUBG Olan Bebeklerin Sorunları Ve Tedavisi:
İUBG bebeklerde anne karnında ölüm riski artmıştır. Asfiksi yani doğum öncesi anne karnında ya da doğum sırasında oksijensiz kalma ve buna bağlı beyin hasarları riski daha fazladır. Mekonyum aspirasyon sendromu dediğimiz bebeğin anne karnında iken dışkılaması ve bunun akciğerlere kaçması durumu yine bu bebeklerde görülebilecek sorunlardan biridir. Kan şekeri düşüklükleri veya bazı bebeklerde kan şekerinin aşırı yükselmesi Kan hematokrit düzeyinin yüksek olması ve buna bağlı diğer sorunlar Vücut ısılarını iyi koruyamamaları nedeniyle vücut ısılarının düşmesi Kan kalsiyum düzeyinde düşmeler Kromozom anomalileri ve konjenital enfeksiyonlara bağlı olarak gelişen İUBG bebeklerde bazı vücut ve iç organ anormallikleri Bağışıklık sisteminin iyi gelişmemiş olması nedeniyle enfeksiyonlara eğilim bu bebeklerin en önemli sorunlarını oluşturur. İUBG bebekler bu risk faktörleri göz önünde bulundurularak yenidoğan ünitelerinde izlenmeli ve gerekli tedavileri düzenlenmelidir.
PROGNOZ
İUBG bebeklerde doğum eylemi öncesinde ve doğum sırasında ölüm riski normallere oranla 10 kat fazladır. Yine bu bebeklerde nörolojik sekel riski gününde doğan sağlıklı bebeklerden 5–10 kat daha yüksektir. Bebeğin doğum öncesi ve sonrasında yaşadığı sorunlar bu riskleri belirler.
Simetrik İUBG bebekler genelde küçük kalır, asimetrik İUBG bebekler ise iyi beslendikleri takdirde ilk 6 ayda normalleri yakalar.
SGA bebeklerde ani bebek ölümleri sıklığı fazladır. SGA bebeklerde uzun dönemde nörolojik davranış kusurları riski artmaktadır. Spastik displeji, havaleler, görme problemleri, öğrenme güçlüğü, okul uyum problemleri veya mental problemler görülebilir. Bununla birlikte bu bebeklerin çoğunda majör sorunlar görülmemektedir.
Erişkin yaşta ortaya çıkan hipertansiyon, diyabet, şişmanlık, felç, koroner arter hastalıkları gibi bazı sorunların İUBG ve SGA doğum ile ilişkilerini gösteren çalışmalar vardır.
KORUNMA
İUBG ve SGA doğum riskleri yukarıda belirtilmiştir. Bu risklerin önlenmesi ve gebelik sırasında düzenli doktor kontrolleriyle sorunlu bebeklerin erken tanınması sonucu alınacak önlemler bu tip doğumları azaltacaktır.
HAZIRLAYAN; Dr Ayşe Sibel ÖZBEK, Dr M. Gönül AYDOĞAN
KAYNAKLAR
Mac Donald MG, Mullett MD, Seshia MMK. Avery's Neonatology Pathophysiology & management of the Newborn. 6 th ed. Lippincott Williams&Wilkins comp. O. Neyzi, T. Ertuğrul. Pediatri. Türkan Dağoğlu. Neonatoloji, 2000. Nobel Tıp Kitabevleri.
