ABONE OLSARS (ağır akut solunum yolu yetersizliği hastalığı), viral bir solunum sistemi hastalığıdır. Etkeninin ismi, SARS ilişkili Corona virüstür (SARS-CoV). İlk defa 2003 yılı şubat ayında Asya'da bildirilmiştir. Daha sonraki birkaç ay içinde Kuzey Amerika, Güney Amerika, Avrupa ve Asya'nın birçok yerinde hastalık ortaya çıkmış ve 2003 yılı küresel salgını gerçekleşmiştir.
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre 2003 yılındaki salgın sırasında yaklaşık 8098 kişi hastalanmış ve bunlardan 774 tanesi de ölmüştür.
Hastalığın kuluçka dönemi yani virüsün vücuda alınması ile hastalığın ortaya çıkması arası geçen süre 2 ila 7 gündür, bu dönem 10 güne kadar uzayabilir. Bazen 14 güne kadar da uzadığı bildirilmiştir. Hastalarda belirtilerin başlaması ile (öksürük, ateş, titreme, baş ağrısı vs.) bulaşıcılığın da başladığı kesin olarak bilinmektedir. Ancak SARS hastalarının belirtilerin başlamasından ne kadar zaman önce ya da sonra, hastalığı bulaştırdıkları henüz kesin olarak bilinmemektedir. Sadece hasta kişilerle aynı evi ve eşyaları paylaşan veya hasta kişileri korunmasız olarak muayene eden sağlık personeline hastalığın bulaştığına dair bilgiler gelmektedir.
SARS teşhisi konan bir hasta bulaşmayı önlemek açısından ateş düşüp solunumsal şikâyetleri geçtikten sonra 10 gün kadar ev dışındaki aktivitelerini kısıtlamalıdır.
SARS hastalığının esas bulaşma yolu insandan insana yakın temasladır. Hasta olan kişi öksürdüğü veya hapşırdığı zaman havada küçük damlacık çekirdekleri ortaya çıkar ki bunlar virüsün bir başka kişiye bulaştırılmasında esas rolü oynarlar. Bu virüs içeren damlacıklar 3 -5 metrelik bir mesafe içinde bulunan bir başka kişinin ağız, burun veya gözlerinde yerleşebilirler. Virüsü taşıyan kişinin etrafa yaydığı bu damlacıkların yapıştığı bir yüzey ya da bir cisme elini dokunduran kişinin elini tekrar ağzına, burnuna veya gözlerine değdirmesi ile de bulaşabilir. Bunların dışında virüsün hava yolu veya bilmediğimiz diğer yollarla da bulaşma olasılığı vardır.
SARS bulaşması için yakın temas hasta olan bir kişiye bakan veya onunla aynı evde yaşayan kişi ya da hasta kişinin solunum sıvıları veya vücut sıvıları ile temas eden kişi anlamına gelir ki bulaşma için esas yoldur. Öpüşme, yiyeceklerini paylaşma veya yemek yediği eşyalarını paylaşma, 3–5 metreden yakın konuşma veya dokunma yakın temas demektir.
Virüs ortamda birkaç güne kadar canlı kalabilir. Virüsün ortamda canlı kalma süresi birçok faktöre bağlıdır ki virüsü içeren vücut sıvısının tipi, ortam ısısı ve nemi bunlar içinde sayılabilir.
BELİRTİLERİ
SARS genel olarak yüksek ateşle birlikte başlar ki ateş sıklıkla 38,0°C'ın üzerindedir. Diğer belirtiler baş ağrısı, soğuk terleme vücutta genel olarak kırgınlık, yaygın ağrılar ve huzursuzluk hissidir. Bazı kişilerde başlangıçta solunum sistemi ile ilişkili şikâyetler ortaya çıkabilir, hastaların % 10-20'sinde ishal şikâyeti bulunabilir. 2–7 gün sonra hastalarda kuru öksürük ortaya çıkar. Birçok hastada ise pnömoni yani zatürree gelişir. Bazı vakalarda ( % 10–20) hastalık çok ağır seyreder. Solunum yetmezliği gelişir. Bu hastalara hastane bakımı hatta solunum cihazı gerekebilir.
TANI
Kan, dışkı, burun salgıları gibi vücuttan alınan materyallerde PCR yöntemi ile virüsün varlığı saptanabilir. Ayrıca hastalık sonrası, kanda virüse karşı oluşan antikorları (koruyucu proteinleri) saptayarak teşhis konabilir. Bir de virüsün kültür ortamında üretilmesi de teşhis yöntemlerinden biridir.
TEDAVİ
SARS tedavisi için ciddi zatürreesi olan bir hasta ile benzer bir tedavinin uygulanması gerekir. Ayrıca çeşitli ilaçların etkili olup olmadığı konusunda çalışmalar devam etmektedir
KORUNMA
SARS hastaları aile fertleri, yemek araç-gereçleri kullanımı ve birlikte yatmak gibi yakın temastan kaçınmalıdır.
SARS hastasının vücut sıvıları ile gerçekleşebilecek her türlü temasta, tek kullanımlık eldivenler tercih edilmelidir.
SARS hastalarının aile fertleri bu 10 günlük süre boyunca, ellerini sık sık yıkamalı ve alkol içeren temizleyicileri kullanmalı, temiz olmayan eller gözler, burun ve ağza temastan kaçınılmadır.
SARS hastasının öksürmeden ya da hapşırmadan önce ağzını ve burnunu mendille kapamalı ve devamlı maske takılmalıdır.
SARS tanısı konulan hastaların ateş ve solunum yolu şikâyetleri geçtikten sonra, ev dışındaki etkileşimlerini sınırlamaları, işe, okula ya da başka kamusal alanlara gitmemeleri tavsiye edilmektedir.
HAZIRLAYAN; Doç. Dr. Filiz KOŞAR
KAYNAKLAR
WHO guidelines for the global surveillance of severe acute respiratory syndrome (SARS): WHO/CDS/CSR/ARO/2004.1 CDC: Fact Sheet: Basic Information about SARS BİLKENT Üniversitesi, Sağlık merkezi, Web sayfası
