ABONE OLGİRİŞ
Bir çok canlı ile kıyaslandığında insanın daha karmaşık bir yapıya sahip olduğu görülmektedir. Bu karmaşıklık birey sayısının fazlalaşması sonucu daha da artmaktadır. Çeşitli alanlarda çalışan değişik bilim adamları bir çok alanda insan yapısındaki bu karmaşıklığı sürekli olarak incelemekte ve yalınlaştırmaya çalışmaktadır. Karmaşıklığın yalınlaşması yaşamsal denge açısından önemlidir. Bir çok bilim alanında olduğu gibi eğitim alanında yapılan çalışmalarda da insan yaşamındaki bu karmaşıklığın yalınlaştırılması ve yaşamsal dengenin sağlanması hedeflenmektedir. Eğitim alanında yapılan çalışmalardaki bu yalınlaşma bir çok alanda geliştirilen değişik modellerle incelenmekte ve araştırılmaktadır.
MODEL NEDİR?
Model, belirli hedefe ulaşmak amacıyla parçalar arası ilişkileri düzenleyen ve ürün elde etme aşamasında geçen süreçleri içeren bilimsel bir önermedir. Kısaca model bilimsel temellere dayanarak hazırlanan bir sistem ve süreç bütünüdür. Bu bütün parçalar, parçaların birbirleri ile olan ilişkilerini düzenleyen kurallar ve modelin işlemesi aşamasında geçen zamanın bir sonucudur. Sistem birbirine bağlı alt birimlerin etkileşimini.
Süreç ise bir durumdan başka bir duruma geçme aşamasında meydana, gelen zaman kavramını ifade etmektedir. Oyuncu bu aşamada sahada nasıl koşması, kayması, sıçraması yön/hız deriştirmesi ve kurallarla sınırlandırılmış olan ayak hareketlerini(Pivot adımı) kullanmasını öğrenecektir. Bu aşamaya kadar topsuz geliştirdiği bireysel hücum becerileri üzerine oyuncu toplu hücum becerilerini transfer edecektir. Topla gerçekleştirilecek olan bireysel hücum becerileri topla ilgili bilgileri ve topun tutulmasını içermektedir.Top tutma, bir oyuncunun değişik oyun aksiyonları içerisinde duran,' yuvarlanan, potadan seken ya da pas olarak gelen topu çeşitli durumlarda tek veya çift elle kontrol altına almasıdır.
Basketbolun topla oynanması ve topun paylaşımı esasına dayanması nedeniyle her oyuncu top tutmayı iyi bir şekilde öğrenmelidir. Bu aşamada oyuncu değişik durumlar da topu kurallara uygun olarak tutmayı korumayı ve kullanmayı öğrenecektir. Doğru top tutma oyuncuya pas, şut ve top sürme aşamasında (Treaple Threat Position) uygun karar verme ve çabuk hareket etme özelliği de kazandıracaktır. Basketbol oyununda oyuncunun çok fazla kullanacağı şut, pas ve top sürme gibi ana becerilerin öğretimde bu aşamalar sonrasında ele alınması denge ve öğrenmenin verimliliği açısından önemlidir
Modelde bireysel hücum tekniğinin önemli parçalarını oluşturan ana becerilerin sıralaması pas, top sürme ve şut şeklindedir. Sıralamanın bu şekilde gerçekleşmesi becerilerin uygun transferi açısından önerilmektedir. Bireysel hücum tekniğinin ana becerilerinden biri pastır. Pas, lopun oyuncu tarafından oyun kurallarına uygun olarak tek veya çili elle ve çeşitli şekillerde takım arkadaşlarına aktarılması olayıdır. Oyunun ve oyuncunun hızını arttırması pasın günümüz basketbolundaki yerini arttırmıştır. Oyunda pas becerilerinin bir çok özelliği topun alınması aşamasında top tutma tekniği ile benzerlik göstermektedir. Oyuncunun top tutma sonrasında pas becerisini geliştirmesi bu aşamada diğer tekniklere göre daha kolaydır. Bu nedenle pas öğretimi ana hücum becerilerinin ön sırasında yer almalıdır Öğretim aşamasında oyuncunun basketbol becerilerini uygun olarak' gerçekleştirebilmesi için top-parmak becerilerini de geliştirmesi gerekmektedir. Basketbolda top ve parmak becerilerinin birlikte geliştirilebileceği en yararlı çalışmalardan biri de top tekniği geliştirme (Ball-handling) çalışmalarıdır. Bu çalışmalara öğretimin tüm aşamalarında mutlaka yer verilme Bu nedenle basketbol eğitiminin başlangıcından itibaren çalıştırıcılar oyuncunun gelişim hedeflerini doğru saptamalı, iyi planlamalı ve sağlam bir temele oturtmak için de çaba harcamalıdır. Özellikle bir çok spor dalında olduğu gibi basketbolda da bu planlamanın yapılması çalıştırıcı açısından zor görevlerden biridir. Çünkü basketbolda bir oyuncunun gelişimi yaklaşık 10-12 yıllık bir zaman sürecini içermektedir. Bu süreç iyi ve doğru bir planlama için oldukça uzun bir süreçtir.
Bu süreçte verimliliğin sağlanabilmesi ise ancak planlamanın özenle yapılması sonucu hedefine ulaşacaktır Öğretimin ilk aşaması oyuncunun kurallar içerisinde sahada nasıl durması, hareket etmesi ve ayaklarını nasıl kullanması gerektiğini kapsamaktadır. Oyunu öğrenmek için çaba harcayan oyuncu öncelikle sahada nasıl durması gerektiğini öğrenmelidir. Basketbolda oyuncunun sahada durması duruşlar ile gerçekleşmektedir. Duruşlar, oyuncunun sahada kurallar içerisinde nasıl durması gerektiğini belirten temel bir beceridir. Oyunda durulan, Temel duruş ve Hücum-Savunma duruşları kapsamaktadır. Oyuncu temel duruşu öğretimin değişik aşamalarında beceri transferlerini doğru ve dengeli olarak gerçekleştirmek amacıyla kullanmaktadır. Zira öğretim döneminin ilk aşamalarında yapısal olarak gelişmekte olan oyuncu basketbol becerilerini de geliştirecektir. Yani oyuncu öğretim döneminde hem basketbol becerilerini, hem de yapısal gelişimini gerçekleştirmektedir. Oyuncunun en-boyca gelişmekte olduğu bu dönemde vücut dengesini geliştirmeye de ihtiyacı vardır. Vücut dengesi, insan beyni tarafından koor-dine edilebilen merkezi .sinir .sislrminiıı bir fonksiyonudur. 15u fonksiyon özellikle gelişim döneminde oyuncunun el, ayak ve vücut konumları ile birlikte öğretim aşamasında uygulanan beceri gelişimini de etkilemektedir Yani vücut dengesi beceri öğretiminde önemli etkenlerden biridir.
Basketbolun ilk öğretim aşamalarında oyuncu beceri öğretiminde önemli rol oynayan vücut dengesini temel duruş ile sağlamaktadır. Bu nedenle öğretim dönemi başlangıcından itibaren temel duruşa gereken önem verilmelidir.
Duruş becerisini geliştiren oyuncu daha sonra saha içerisinde kurallar çerçevesinde nasıl hareket etmesi gerektiğini de öğrenmelidir. Basketbolda oyuncunun saha içi hareketleri koşma, kayma, yön/hız değiştirmedir. Basketbolda top tekniği geliştirme çalışmaları dışında top ve parmak becerilerinin birlikte geliştirilebildiği diğer bir teknik de top sürmedir. Top sürme, topun kontrol altına alındıktan sonra durarak veya hareket halinde başka oyuncuya temas ettirilmeksizin tek el ile yere doğru ittirilerek hareket ettirilmesidir. En basit anlamı ile ise top sürme, topun el ve zemin arasındaki gidiş-geliş olayıdır. Top sürmenin değişik aşamalarında top ve oyuncunun parmakları sürekli etkileşim halinde olacaktır. Bu etkileşim ise oyuncunun parmak-top becerilerinin diğer tekniklere göre daha çabuk gelişmesini sağlayacaktır Hücum basketbolunda oyunun ana hedefi şuttur.
Şut, hücum oyuncusunun kurallara uygun olarak topu elleri ile direkt potaya atma hareketidir. En basit anlamı ile ise şut, oyunda sayı yapmaktır .Bu durum tüm basketbol severlerin ilgisini çekmektedir. Bu nedenle bir çok çalıştırıcı şutun öğretim aşamalarının farklı dönemlerinde şut için çok fazla zaman harcamaktadır. Modelde şutun pas ve top sürme teknikleri sonrasında yer almasının nedeni toplu becerilerin belirli düzeye ulaşması sonucu şut transferin daha kolay gerçekleşeceği düşüncesindendir. Toplu becerilerin belirli bir düzeye gelmesi sonucu öğrenme, gelişme ve diğer becerilerle transferi aşamalarında şut için harcanan fazla zaman süreci de kısalacaktır. Modelde ribaunt öğretimi ana becerilerin sonrasında yer almaktadır.
Ribaunt, savunma ve hücum aşamalarında topun rakipten daha fazla kazanılması ve kullanılmasını içermektedir. Topun bir takım tarafından fazla kullanımı değişik aşamalarda oyunun dengesinin o takım lehine bozulması demektir. Bu durum farklı boyutlarda oyunun sonucunu direkt olarak etkilemektedir. Oyuncular topa daha fazla sahip olabilmek amacıyla ribaunt tekniklerini değişik durumlarda kullanabilme becerilerini geliştirmelidir. Bireysel hücum tekniğinin son bölümü aldatma hareketlerini içermektedir. Aldatma hareketleri, oyuncunun uygulayacağı değişik hücum becerileri öncesinde rakibin dengesini bozmaya yönelik olarak gerçekleştirilen hareketlerdir. Bu hareketler günümüz gelişen basketbolunda uygulanması zorlaşan hücum becerilerinin kullanımı ve oyuncunun oyunda pozisyon bulması açısından önemlidir. Oyuncu bu aşamada değişik saha içi pozisyonlarda aldatma hareketlerini uygun olarak nasıl kullanması gerektiğini öğrenecektir.
Basketbolda beceri öğretimi oyuncu ve beceriye özgü hir süreci içermektedir. Bu süreç oyuncu ve becerilere göre her dönemde değişkenlik göstermektedir. Zira farklı beceriler her oyuncuya farklı algılama hızında ulaşmaktadır. Çalıştırıcı bu süreçte oyuncunun becerilerini yüksek performansa yönelik geliştirmek için çaba harcamalıdır. Çalıştırıcının yine bu süreçte sabırlı olması önemlidir. Zira harf yazmak gibi basit görünen küçük beceriler bile bir kaç hareketin seri olarak yapılmasını içermektedir ki bu da zaman almaktadır.Basketbol becerileri küçük bir harften daha kompleks bir yapıya sahiptir ve daha fazla da beceri içermektedir
TEKNİKLERİN DENETLENMESİ
Oyuncu bireysel hücum ve savunma tekniklerinin öğretimi sonrasında mutlaka teknik denetimden geçmelidir. Denetim, hedeflerden sapmayı önlemek amacıyla bireylerin veya gurubun durumunu gözleme, değerlendirme ve düzeltme süreci olarak tanımlanabilir. Denetim tüm sistemlerin önemli parçalarından biridir. Bu sistemde de denetim teknik öğretim sonrası oyuncunun üretim etkinliğini saptamak, değerlendirmek ve devam ettirmek amacıyla düşünülmektedir Basketbol oyununda öğretim aşaması sonrası tekniklerin denetimi birebir oyunlarla gerçekleşmektedir. Bu aşamada çalıştırıcı öncelikle oyuncunun öğretim döneminde geliştirdiği bireysel hücum – savunma becerilerini gözleyecek ve düzeyini saptayacaktır. Birebir oyunlar ile gerçekleştirilecek bu saptama sırasında oyuncuların beceri düzeyleri birbirleri ile ya da önceden belirlenmiş normlarla karşılaştırılarak saptanacak, gelişme düzeyleri belirlenerek değerlendirilecek ve becerilerdeki eksik yönler de düzeltilecektir.
Bu aşamada oyuncunun gelişen becerilerinin daha fazla geliştirilmesi hedeflenirken eksikler de süratle giderilecektir. Özellikle öğretim aşamasında çalıştırıcı denetim sürecini iyi işletmeli ve bu denetimi de doğru bilgileri toplayacak şekilde yansız olarak gerçekleştirmelidir. Modelde sistemin diğer ana parçası öncesinde iki alt bölüm görülmektedir. Bu bölümlerden biri Oyuncular diğeri ise teknik öğretimden taktik öğretime geçiş aşamasında köprü görevi gören ön taktiklerdir. Oyuncu hangi şekilde nasıl durması gerektiğini öğrenecektir. Sahada nasıl durması gerekliğini öğrenen oyuncu daha sonra hürüm oyuncusunun hareketlerine karşı nasıl reaksiyon göstermesi ve değişik pozisyonlarda oynayan bu oyuncular karşısında nasıl savunma yapması gerektiğini de öğrenecektir. Savunmada uygun duruş sonrası oyuncunun yapacağı hareketler koşma, kayma ve öne hareketi içermektedir. Oyuncu bireysel savunma teknikleri sonrasında toplu ve topsuz hücum oyuncuları karşısında nasıl pozisyon alması ve reaksiyon göstermesi gerektiğini öğrenecektir. Modelde bu aşamalar oyuncuyu savunma bölümü adı altında ele alınmıştır. Savunma oyuncusu bu aşamada öncelikle toplu oyuncu ile ilgili konularda bilgilenecektir. Konuya bu aşamada yer verilmesinin nedeni savunma oyuncusunun toplu hücum oyuncusu karşısında temel prensipleri öğrenmesi ve bu oyuncunun hareketlerine uygun reaksiyonu geliştirebilmesi amacıyla önerilmektedir. Savunma oyuncusu bu aşamada toplu oyuncunun hareketleri karşısında nasıl hareket etmesi ve reaksiyon göstermesi gerektiğini öğrenecektir. Toplu hücum oyuncusunun savunması sonrasında oyuncu topsuz oyuncunun yapacağı hücum hareketleri karşısında nasıl reaksiyon göstermesi ve bu reaksiyonlarını nasıl geliştirmesi gerektiğini de öğrenecektir.
Modelde savunma tekniği öğretiminin son bölümü topa ve çembere doğru hareket eden oyuncuların savunmasını içermektedir Oyuncu bireysel savunma tekniği sonunda topa veya çembere hareket eden oyuncunun/oyuncuların hareketleri karşısında nasıl reaksiyon göstermesi gerektiğini öğrenmelidir. Basketbol oyunu teknik açıdan analiz edildiğinde basit bir oyundur. Oyun basit olmasına karşın kolay değildir. Oyunun kolay olmaması "beceri ve yeteneğin birleştirilmesi gereken tüm spor dallarında olduğu gibi" öğretim aşamalarında becerilerin üst üste transferinden kaynaklanmaktadır. Bu durum gelişim aşamasında oyuncuya fazla ve değişik zorluklar yüklemektedir.
Öğretim sürecinin uzun olması ve oyuncunun da bu süreç içerisinde sürekli aynı şeyleri yapması oyuncunun karşılaştığı/karşılaşacağı zorlukların başında gelmekte ve bunun sonucu olarak da oyuncu öğrenmede yoğunlaşma problemi yaşamaktadır. Bu durum ise oyuncu ile çalıştırıcı arasında değişik sorunların yaşanmasına neden olmaktadır. Bu aşamada çalıştırıcı teknik ile ilgili bireysel becerilerin önce yeterli bilgi ve daha sonra da sınırsızca yapılan tekrarlar sonucu geliştiğini unutmaması önemlidir. Unutmayınız yaşamda iyi bir şeyler üretmek daima zahmetlidir Ön taktikler modelde 2:2 ve 3:3 oyunlar olmak üzere 2 ayrı bölümde incelenmektedir (Şekil.4). 2:2 oyunlar bireysel çalışmalar sonrasında taktik bölüme geçişin ilk basamağıdır. Oyuncu bu aşamada bireysel beceriler dışında taktik uygulamalarla tanışacaktır. 2:2 oyunları Ver ve Git (give&go), Arka-Kapı (back-door), Perdeleme ve Yuvarlanma (pick&roll) ve Posta Adamını Takıp Dalma hareketleri kapsamaktadır. 2:2 oyunlar sonrası oyuncu taktik eğitim öncesi son basamak olan 3:3 oyunlarla tanışacaktır. 3:3 oyunlar taktik bölüme geçiş aşamasında ikinci ve son adımdır. Ters Perdeleme, Çapraz Geçişler, Örme (8 çizme) ve Post Üzeri Geçiş hareketleri 3:3 oyunların konularını kapsamaktadır. Oyuncu bu aşamada 3:3 oyunlar içerisinde hücum ve savunma etkinlikleri ile oyuna adaptasyonu gerçekleştirecektir. Bu aşamada oyuncu bireysel becerilerini oyun formu ile birleştirecek ve gelişen becerileri ile birlikte taktik bölümle tanışacaktır
TAKTİK
Modelde sistemin diğer ana parçasını Taktik, bölüm oluşturmaktadır. Basketbol oyununda taktik, kendi ve rakibin performansı ile çevresel koşullar üzerine kurulmuş olan planlı davranışları içermektedirOyunda planlı davranışlar stratejilerle bütünsel hale getirilmektedir. Stratejiler doğrultusunda geliştirilen taktikler basketbolün performans aşamasında önemli bir yer tutmaktadır. Taktik bölüm oyunun bütünsel yani takım boyutunu (5:5) ifade etmektedir. Bireysel basketbol becerilerini geliştiren ve bu hareketlerini de ön taktiklerle pekiştiren oyuncular taktik bölümde oyunla tanışacaktır. Oyuncular geliştirdiği ve ön laktiklerle de pekiştirdiği bireysel basketbol becerilerini oyun formu içerisinde planlı olarak nasıl kullanması gerektiğini bu aşamada öğrenecektir. Basketbol oyunu savunma ve hücum organizasyonlarını içermektedir. Bu nedenle taktik bölüm modelde Savunma ve Hücum Taktiği olarak iki aşamada incelenmektedir
SAVUNMA TAKTİĞİ
Modelde taktiğin alt parçalarından biri savunma taktiğidir. Basketbolda savunma taktiği bir takımın planlı savunma davranış ve stratejilerini içermektedir. Savunma taktiği savunmanın takım boyutunu kapsamaktadır Rakibi yanıltmak amacıyla düşünülen hu savunmalar yünümüzde özellikle performans aşamasında etkinlikle kullanılmaktadır. Alan savunmaları oyuncunun belirli bir alandan sorumlu olduğu savunma sistemleridir. Alan savunmalarında oyuncular topun pozisyonlarına ve hücum oyuncularının hareketlerine göre değişik dizilişlerde sorumlu oldukları bölgeleri savunmayı öğrenecektir. Bu sistem içerisinde oyuncular değişik dizilişler içerisinde, topun hareketine göre ve temel savunma ilkelerini yerine getirerek hareket etme becerilerini geliştirecektir.
Alan savunmaları dışında oyunun performans sürecinin değişik bölümlerinde kullanılan savunmalardan biri de kombine savunmalardır. Kombine savunmalar alan ve adam adama savunmaların birlikte uygulandığı savunmalardır. Oyuncular adam adama ve alan savunmalarını kavrayıp geliştirdikten sonra kombine savunma sistemlerinin değişik dizilişler içerisinde işleyişlerini öğrenmelidir. Kombine savunma sistemleri sonrasında oyuncular tüm, yarım ve sahada uygulanan baskılı alan savunmalarını da öğrenmeli ve geliştirmelidir Baskılı alan savunmaları değişik diziliş şekilleri ile birlikte oyunun çeşitli aşamalarında kullanılan savunma sistemlerinden biridir. Savunma taktiği bölümünde oyuncular teknik öğretim aşamasında bireysel olarak geliştirdikleri savunma becerilerini sistemler içerisinde bütün olarak kullanmayı öğrenecektir. Sistemler içerisinde temel ilkelerin ve işleyişlerin doğru olarak geliştirilmesi oyun içerisinde savunmanın bütünlüğünü sağlayacaktır
Modelde taktiğin diğer alt parçasını hücum taktiği oluşturmaktadır. Hücum taktiği hücumun takım boyutunu içerir Basketbol oyununda hücum taktiği bir takımın planlı hücum davranışları ve stratejilerini kapsamaktadır. Basketbolda takım hücumu, savunma oyuncularının değişik hareketleri karşısında tüm takım oyuncularının planlı olarak hareket etmesi ve bunun sonucu topu rakip takım çemberinden geçirme çabasıdır. Bu çaba planlanan stratejiler doğrultusunda hücum becerilerini bütün olarak kullanmayı gerektirmektedir. Hücum taktiğinde oyuncular savunmanın durumuna göre uygun pozisyon alma, çabuk hareket etme ve değişik durumlarda hücum becerilerini doğru olarak kullanmayı öğrenecektir Çocukluk dönemi “enine/boyuna büyüme" gelişiminde denge sağlanacağı için basketbol becerilerini öğrenmesi daha kolay olacaktır. Araştırmalar beceri gelişiminde en iyi öğrenmenin bu dönemde elde edileceğini söylemektedir Oyuncu bu dönem içerisinde öncelikle basketbol oyununun temel becerilerini öğrenmeyi ve geliştirmeyi hedeflemektedir. Bu dönemde beceri gelişimini zihinsel, duygusal ve ınotorsal bir çok faktör etkileyecektir. Becerilerdeki hareket hızları, koordinasyon, bedensel – duygusal yapı ve boy beceri gelişimini etkileyen faktörlerden yalnızca bir kaçıdır. Bu dönemde beceriyi etkileyen faktörler göz önünde bulundurulmalı ve oyuncunun temel becerileri motorsal özelliklerle birlikte geliştirilmelidir.
Bu dönem çalışmaları antrenmanın çok yönlülük prensibi doğrultusunda basketbol temel becerilerinin öğrenimi ve gelişimi üzerine kurulmalıdır. Bu dönem içerisinde basketbol teknik/taktik becerileri sporculara genelde yoğun bir şekilde ya da zaman içerisine yayılarak verilmektedir. Bu dönemde beceriler sporculara yoğun değil, yaygın olarak verilmelidir. Bir çok bilimsel çalışma zaman içerisine yayılarak verilen alıştırmaların oyuncuların beceri gelişimlerinde daha fazla artışa neden olduğunu söylemektedir. Bu uygulama içerisinde oyuncu öncelikle basketbola özgü olarak öğrendiği ve geliştirdiği teknik becerilerin ince koordinasyonunu yapmayı ve bu becerileri motorsal özelliklerle birlikte geliştirmeyi öğrenecektir. Oyuncu yine bu dönem içerisinde beceri gelişimiyle" birlikte değişik ön – taktik ve takım taktiği çalışmaları ile oyunun yarışma etkinlikleri yani performansın ön aşamasıyla da tanışacaktır. Çalıştırıcı özellikle bu dönem oyuncusunu yaş, boy, kilo gibi gelişim değerleri ile birlikte algılama, kavrama ve yorumlama yönünden değerlendirmelidir. Bu değerlendirme ise mutlaka performans sporcusundan farklı olarak yapılmalıdır. Bu dönem sporcunun bir çok etkinlikle başarı ve başarısızlığı aynı anda yoğun olarak yaşayacağı dönemdir Bu aşamada yapılan başarılı etkinlikler genellikle oyuncunun gelişme düzeyi, başarısız etkinlikler ise çalıştırıcının aşırı performans beklentisi olarak verime yansımaktadır Çalıştırıcı unutmamalıdır ki bu dönem oyuncunun basketbola yoğunlaşmaya başladığı dönemdir. Performansın biçimi, doğruluğu ve becerilerin yapılış şekli bu dönem sporcusu için önemlidir. Yukarıda belirtilen faktörler şunlardır.
1. Oyunu Tanıma Dönemi
2. Oyunu Öğrenme Dönemi
3. Oyunu Geliştirme Dönemi
OYUNU TANIMA DÖNEMİ
Basketbolda oyuncunun oyunu tanıma dönemi basketbola başlama yaşı olan 8-10 yaş arası Basketbol okulu çalışmalarını yani 2-3 yıllık bir süreci kapsamaktadır. Oyuncu bu dönemde bireysel gelişim koşulları altında oyunla tanışacaktır. Bu dönem oyuncunun oyunu ve oyun içi toplumsallığı ilk yaşayacağı dönemdir.
Yine bu dönem basketbol eğitim sürecinin en zor ve önemli dönemlerinden biridir Oyuncu bu dönemde oyunla tanışacak ve oyunu öğrenme çabası içerisine girecektir. Bu durum oyuncu – oyuncu ve antrenör – oyuncu arasında belirli bir iletişim sürecini gerektirmektedir, iletişim, bireyler arası ilişkilerin hedefler kapsamında ortak kılınma işlemidir Hedefe yönelik ortaklığın kurulması ve devamlılığı açısından bu aşama önemlidir. Bu aşamada çalıştırıcı öncelikle oyuncunun oyunu tanıması ve başarılı performans gelişimine doğru başlangıç yapmasını hedeflemelidir. Bu döneni oyuncunun tüm sporlara ilgi duyduğu bir dönemdir. Çalıştırıcı bu dönemde oyuncunun ilgisini göz önünde bulundurarak oyuncuya çok yönlülük prensibine uygun olarak çalıştırılmalı ve bu çalışmalarını da yaygın eğitim yöntemleri ile desteklemelidir. Bu dönem içerisinde çalıştırıcı basketbolü öğretmekten çok oyuncuya oyunu ve sportif çalışmanın temel ilkelerini sevdirmeyi hedeflemelidir. Zira bu dönemde oyuncu oyunla tanışacak ve bu tanışma içerisinde geliştireceği basit basketbol becerileri ile doğru orantılı olarak da yoğun öğrenme çalışmalarına hazır hale gelecektir.
OYUNU ÖĞRENME DÖNEMİ
Oyuncu tamına dönemi sonrası uzunca bir süreci içeren oyunu öğrenme dönemi ile karşılaşacaktır. Basketbolda oyunu öğrenme dönemi minik, küçük ve yıldız takım aşamaları olmak üzere yaklaşık 5-6 yıllık bir süreci içermektedir. Bu dönemde oyuncunun biyolojik ve fiziksel yapı "enine/boyuna büyüme" gelişiminde denge sağlanacağı için basketbol becerilerini öğrenmesi daha kolay olacaktır. Araştırmalar beceri gelişiminde en iyi öğrenmenin bu dönemde elde edileceğini söylemektedir Oyuncu bu dönem içerisinde öncelikle basketbol oyununun temel becerilerini öğrenmeyi ve geliştirmeyi hedeflemektedir. Bu dönemde beceri gelişimini zihinsel, duygusal ve motorsal bir çok faktör etkileyecektir. Becerilerdeki hareket hızları, koordinasyon, bedensel-duygusal yapı ve boy beceri gelişimini etkileyen faktörlerden yalnızca bir kaçıdır. Bu dönemde beceriyi etkileyen faktörler göz önünde bulundurulmalı ve oyuncunun temel becerileri motorsal özelliklerle birlikte geliştirilmelidir. Bu dönem çalışmaları antrenmanın çok yönlülük prensibi doğrultusunda basketbol temel becerilerinin öğrenimi ve gelişimi üzerine kurulmalıdır.
Bu dönem içerisinde basketbol teknik/taktik becerileri sporculara genelde yoğun bir şekilde ya da zaman içerisine yayılarak verilmektedir. Bu dönemde beceriler sporculara yoğun değil, yaygın olarak verilmelidir. Bir çok bilimsel çalışma zaman içerisine yayılarak verilen alıştırmaların oyuncuların beceri gelişimlerinde daha fazla artışa neden olduğunu söylemektedir. Bu uygulama içerisinde oyuncu öncelikle basketbola özgü olarak öğrendiği ve geliştirdiği teknik becerilerin ince koordinasyonunu yapmayı ve bu becerileri motorsal özelliklerle birlikte geliştirmeyi öğrenecektir. Oyuncu yine bu dönem içerisinde beceri gelişimiyle" birlikte değişik ön-taktik ve takım taktiği çalışmaları ile oyunun yarışma etkinlikleri yani performansın ön aşamasıyla da tanışacaktır. Çalıştırıcı özellikle bu dönem oyuncusunu yaş, boy, kilo gibi gelişim değerleri ile birlikte algılama, kavrama ve yorumlama yönünden değerlendirmelidir. Bu değerlendirme ise mutlaka performans sporcusundan farklı olarak yapılmalıdır. Bu dönem sporcunun bir çok etkinlikte başarı ve başarısızlığı aynı anda yoğun olarak yaşayacağı dönemdir Bu aşamada yapılan başarılı etkinlikler genellikle oyuncunun gelişme düzeyi, başarısız etkinlikler ise çalıştırıcının aşırı performans beklentisi olarak verime yansımaktadır
Çalıştırıcı unutmamalıdır ki bu dönem oyuncunun basketbola yoğunlaşmaya başladığı dönemdir. Performansın biçimi, doğruluğu ve becerilerin yapılış şekli bu dönem sporcusu için önemlidir. Yukarıda belirtilen faktörler nedeniyle oyuncu bu dönemde stresle de tanışacaktır. Ölçüsüz performans beklentisi oyuncunun stres düzeyini arttıracak, bu durum dar oyuncunun öğrenim sürecini etkileyecektir. Becerilerin uygun öğretimi açısından bu dönemde yapılacak çalışmalarda alıştırmalar nitelik olarak doğru seçilmeli ve gerekli bilgiler verildikten sonra da yeteri kadar tekrar edilmelidir. Bu dönemde çalıştırıcı yapacağı planlamaları mutlaka yukarıda belirtilen hedefler doğrultusunda bireysel performansı arttırmaya yönelik olarak gerçekleştirmelidir
OYUNU GELİŞTİRME DÖNEMİ
Modelde oyunu geliştirme dönemi oyuncunun Genç ve Ümit takım aşamalarını kapsamaktadır. Bu dönem oyuncunun basketbol öğretimi döneminin sonudur ve 3-4 yıllık bir süreci içerir. Basketbol becerilerini değişik özellikleri ile birlikte geliştiren oyuncu bu dönemde becerilerini performansa yönelik olarak pekiştirmeyi öğrenecektir. Bu süreç oyuncunun öğrenme ve performans ön koşullarını en iyi şekilde algılayacağı ve doğru olarak da uygulayacağı bir dönemdir. Oyuncu öğretimin bu son aşamasında öğrenerek ince becerisini «içlisiirdiği ve 1110(01 ik özelliklerle de pekiştirdiği basketbol teknik/taktik becerilerini performansa yönelik olarak oyun formu içerisinde kullanmayı öğrenecektir
Bu aşamada teknik/taktik becerileri performansa yönelik olarak kullanmayı öğrenen oyuncu ayrıca kendi bireysel stilini de geliştirecektir. Bu dönemde çalışmalar performansa yönelik olarak yoğunlaşacak, oyunun ve performansın kapsamı genişleyecektir. Çalıştırıcı bu dönemde oyunu; öğrenen oyuncunun eksiklerini gidermeyi ve oyun formu içerisinde basketbol performansını geliştirmeyi hedeflemelidir. Oyuncu bu dönemde performansa yönelik olarak hazırlanırken psikolojik, fizyolojik, motorsal ve sosyal baskılar altına alınarak yıpratılmamalıdır. Oyunu geliştirme dönemi sonrasında oyuncu basketbol eğitiminin öğretim sürecini tamamlayacak ve yüksek performans ile tanışacaktır
YÜKSEK PERFORMANS DÖNEMİ
Modelde basketbol öğretim dönemi sonrasını Yüksek Performans Dönemi kapsamaktadır. Yüksek performans, fiziksel aktivite sırasında aktivitenin gerektirdiği psiko – fiziksel verimdir. Cratty performansı hareketin ölçülebilen özelliği olarak tanımlamaktadır. Bu dönemde amaç, yüksek sportif verime ulaşmaktır.
Sporcudan bu aşamada mutlak verim yani başarı beklenmektedir Bir basketbolcu yüksek performans; yaklaşık olarak 19-20 yaş ve civarında ulaşmaktadır. Başlangıç süreci sporcunun öğretim döneminde ulaştığı .beceri düzeylerine göre uzamakta veya kısalmaktadır. Yani sporcunun öğretim aşamasında ulaştığı beceri düzeyleri yüksek performans sürecini direkt olarak etkilemektedir. Modelde Yüksek Performans süreci, Yüksek Performansa Uyum ve Yüksek Performans Dönemi olmak üzere 2 bölümde incelenmektedir
YÜKSEK PERFORMANSA UYUM DÖNEMİ
Bu dönemde oyuncu basketbol eğilimini tamamlamış ve yüksek performansla tanışma aşamasına gelmiştir. Oyuncu geliştirmiş olduğu basketbol becerileri ile birlikte bu dönemde yüksek performansla tanışacaktır. Oyuncunun bu dönemde performansa uyum sağlayabilmesi için 2-3 yıllık bir zaman sürecine ihtiyaç vardır. Bu dönemde oyuncu kendisinden beklenen üretkenliğe bağlı olarak düzenli ve yüklemeli çalışmalara başlayacaktır. Oyuncu çalıştırıcı tarafından planlanan ve uygulamaya konan yüksek yüklemeli çalışmalar içerisinde verime ulaşma çabasındadır. Oyuncu bu süreçte performansa uyum sağlamayı düşünmektedir. Oyuncunun performansla direkt olarak tanışacağı bu dönemde oyuncudan fazla yük altında hemen verim beklemek hatadır Çalıştırıcı bu aşamada yapacağı çalışmalarda öncelikle sporcunun anatomik, fizyolojik, psikolojik ve sosyal yapısını göz önünde bulundurmalıdır. Konu ile ilgili olarak yapılan bir çalışmada özellikle performans aşamasında sporcunun istenen verime ulaşabilmesi için kimi zaman çok yüksek yüklemeli çalışmalar yapması, fakat bunun da uygun koşullarda olması gerektiği söylenmektedir. Çalıştırıcı bu dönemde sporcudan verimsel performans beklerken öncelikle öğretim aşamalarında meydana gelen eksikleri giderme çabası içerisinde olmalıdır. Bu dönemde oyunun yüksek performans boyutu ile yeni tanışan oyuncu çalışma planında ve öğretim dönemi içerisinde yapılan-hatalardan fazlaca etkilenecektir. Bu durum ise sporcunun verimini direkt olarak yansıyacak ve yüksek performans aşamasında oynama sürecini kısaltacaktır
YÜKSEK PERFORMANS DÖNEMİ
Yüksek performans ile tanışan sporcu bu dönemde oyunu başarıya ve kendisinden beklenen verime ulaşma aşamasına gelmiştir. Basketbol oyununun tüm teknik – taktik bilgilerini transfer eden ve pekiştiren oyuncu bu aşamada bilgilerini yüklemeli çalışmalar ve belirlenen stratejiler içerisinde kullanmayı öğrenecektir. Bu dönemde oyuncu yüksek performans aşamasına adaptasyonu sağlamış ve kendisinden beklenen verimliliği oyun aksiyonlarına yansıtma aşamasına gelmiştir
SONUÇ
Basketbol oyunu ülkemizde geniş kitlelerin ilgisini çekmesine rağmen özellikle eğitim aşamalarında belirlenen yanlış hedef ve uygulama aşamasında meydana gelen yöntem eksikliğinden kaynaklanan değişik problemler nedeniyle istenen verime ulaşamamaktadır. Bu eksikliklerin süratle giderilmesi bir çok aşamada yalnızca üstü örtülen problemlerin , çoğunu çözecektir. Üstü örtülen problemlerden en önemlisi basketbolun eğitimidir
Basketbol eğitiminde hedeflerin isabetli planlanması ve eğitim süreçlerinin de bu planlama içerisinde doğru olarak kullanılması yetenekli oyuncuların becerilerini geliştirecektir. Bu bölümde belirtildiği gibi basketbol eğitimi sistem ve süreçten meydana gelen bir üründür. Sistem içerisinde bilgilerin doğru yöntemlerle verilmesi ve uygun süreçler içerisinde de sabırla uygulanması basketbol çalışanlarını mutlaka verime ulaştıracaktır Yüksek performansta verime ulaşmak için sabırla emek harcayan basketbol çalışanları doğru planlayıp uygun olarak kullandıkları bilgilerle hem oyuncuların gelişmelerini sağlayacak hem de basketbolun gelişmesine katkıda bulanacaktır, insan eğitiminde temel amaçlardan biri mutlu, sağlıklı ve topluma yararlı bireylerin yetişmesine katkıda bulunmaktır. Basketbol eğitiminde de temel amaç; yüksek performanstan önce mutlu, sağlıklı ve basketbola yararlı oyuncu yetiştirmektir. Çalıştırıcı bu amaç doğrultusunda oyuncuyu yüksek performans da verime yönelik olarak geliştirmelidir.
Basketbol eğitimi ile ilgili olarak hazırladığım bu modelde düşüncelerimi siz basketbol severler ile paylaşmak istedim. Düşüncelerim size uygun gelebilir "ki bu beni çok sevindirir" veya gelmeyebilir. Eğer düşüncelerim ve sizin düşüncelerini/ arasında fark var ise "Ki doğal olan da budur" bu sizin veya benim yanlış düşündüğümüzü göstermez. Bir problemi çözmenin birden fazla yöntemi vardır ve yöntemler doğrulara yaklaştıkça problemin doğru çözümlerine daha kolay ulaşılacaktır
